درباره ما : ژیان گه زاگروس (Zagros Ecology)

نگاه گوتاه به گذشته نگاه کوتاه‌تر به اکنون و آینده است. فریبرز همزه‌ای

About Us ژیان‌گه زاگروس

درباره ما

ژیان گه زاگروس در راستای تلاش­‌های فرهنگی، هنری و پژوهشی سازمان دانش بومی و فرهنگ شفاهی در گستره­‌ی زاگروس برپا شده است. برای این گستره، دانش بومی و فرهنگ شفاهی گنجینه­‌ی ناشناخته­‌ای است که ارزش آن در دراز مدت می‌­توانست برای باشندگانش، از بسیاری داشته­‌های طبیعی نیز بیشتر باشد. ولی همین ناشناخته ماندن ارزش این گنجینه، سبب شد تا درچند دهه­، بخش بزرگی از آن، همراه با نسل­‌های گذشته­‌ی خود از دست برود.

این روند نابودی هنوز هم نایستاده است و تا کنون نیز، کار بزرگی برای کشف، بازسازی و نگاه‌داری دانش بومی و فرهنگ شفاهی انجام نشده است. این گستره که بخش اصلی “هلال بارور” است، از یک پیشینه‌ی تمدنی برخوردار است که دست کم به دوازده هزار سال می­‌رسد. با وجود این، پژوهش‌های انجام گرفته درباره‌­ی فرهنگ شفاهی و دانش بومی این گستره، بسیار نا چیز است و ما هنوز در آغاز راه برای شناخت بخشی از داشته‌­های زیست­‌بوم­‌های فرهنگی آن هستیم.

برای همین، پروفسور  فریبرز همزه­‌ای به یاری دکتر عبدالحمید پاپ‌­زن در سال ۱۳۸۲ خورشیدی، نخستین همایش دانش بومی و فرهنگ شفاهی را در دانشگاه رازی برگزار نمود که در آن، پروفسور فیلیپ کرین بروک، به عنوان سخنران میهمان شرکت داشت. ایشان تنها ایران­شناسی بوده که از دیرباز، به دانش بومی و فرهنگ شفاهی خاور­زمین توجه نشان داده است. پس از این همایش درسال ۱۳۸۳ خورشیدی، “سازمان دانش بومی و فرهنگ شفاهی ایران باختری”  بنیاد نهاده شد. از آن زمان تا کنون، این سازمان مردمی توانسته همایش‌­های دیگری را برگزار کند و تاکنون چندین پژوهش را در این راستا  انتشار داده است. در یکی از کتاب­‌های انتشار یافته از سوی این سازمان به نام “گمانه­‌های جهانی توسعه­‌ی پایدار” به ویژه به پیوند میان دانش بومی و توسعه­‌ی پایدار پرداخته شده است.

گمانه‌های جهانی توسعه پایدار

گفتمان توسعه­‌ی پایدار زاده­‌ی گریزناپذیر پیامدهای ناگوارگسترش سرمایه­‌داری و فناوری­‌های جهان کنونی بود که برای نخستین بار از سویِ شماری از اندیشمندان و سیاست‌مداران اروپایی به سازمان ملل پیشنهاد شد. دانش بومی و فرهنگ شفاهی، برخاسته از متن اجتماع­‌های بشری در درازای دوران­‌ها و سده‌های فراوان است که به شکل زبانی یا شفاهی و سینه به سینه از نسلی به نسل دیگر داده شده است. این دانش و فرهنگ، دستاورد تجربه­‌ها و آزمون و شکست­‌هایی است که در بستر زیستگاه‌­های طبیعی بوجود آمده و ریشه در باورها و ایستارهای مردم دارد. به همین دلیل و بر پایه­‌ی ویژگی‌های بنیادین، دانش بومی و فرهنگ شفاهی، تا پیش از چیره شدن فرهنگ سرمایه‌­داری همان چیزی بود که مردم با آن زندگی می‌کردند و بر پایه­‌ی آن به بایدها و نبایدهای چارچوب فلسفه‌ی اندیشه­‌ی خود، در زمینه‌های گوناگون زندگی‌شان عمل می‌نمودند.

گمانه‌های جهانی توسعه پایدار

دانش بومی و فرهنگ شفاهی

ویژگی‌های برجسته‌­ی دانش بومی، مانند پویایی، همگانی و همه‌گیر بودن و کل‌نگری این دانش، با گفتمان پایداری هماهنگ و همسو است. در دنیای امروز پس از شکست انقلاب سبز، گسترش لجام گسیخته­‌ی سرمایه‌­داری و ناتوانی برنامه‌های توسعه‌ای وارداتی و برون‌زای اروپایی، گفتمان پست­مدرنیسم با ویژگی‌های انعطاف‌پذیر و هماهنگ با دانش بومی پیش کشیده شد و توجه به دانش‌های بومی در سرلوحه‌ی برنامه‌ریزان راه­‌کارهای پایداری جای گرفت. سوگیری پست‌مدرنیسم به سوی کثرت یا چندگانگی، که بر تفاوت‌ها  یا ناهمسویی و ناهمسانی­‌ها،  ارج می‌نهد، در راستای توجه به گوناگونی دانش‌های بومی در سراسر جهان است. پدیداری زیست‌بو‌‌‌م­‌های فرهنگی دستاورد هزاران ساله­‌ی مردم در راه پایداری در درون زیست‌­بوم­‌های طبیعی گوناگون بوده است.

 مردم در پاسخ به چالش­‌های زیست­‌بومی در راستای سازش و هماهنگی با طبیعت، با پدیدآوردن فرهنگ­‌های مادی و غیرمادی، امکان زیست را برای خویش و نسل‌­های پس از خود فراهم می­‌ساختند. براستی انسان بدون پدیدآوردن زیستگاه فرهنگی،نمی‌توانسته در درازای زندگی خود پایدار بماند. راز  پایداری انسان با همه­‌ی ناتوانی­‌های بدنی‌اش، همسویی و هماهنگی با زیستگاه­‌های گوناگون کره­‌ی زمین بوده است.

دانش بومی و فرهنگ شفاهی در ژیان گه زاگروس

دانش بومی دربرگیرنده همه دستاوردهای فرهنگ مادی و غیر مادی است. فرهنگ مادی دربرگیرنده­‌ی دستاوردهای انسان در میدان­‌هایی مانند معماری، کشاورزی، صنعت، ترابری، پزشکی وو..گذشتگان است. فرهنگ شفاهی نیز دیگر دستاوردهای انسان در میدان­‌هایی مانند؛ آیین­‌ها، باورها، بازی‌ها، ادبیات شفاهی، موسیقی، نقاشی وو…را در بر می­‌گیرد. دانش بومی می­‌تواند دربرگیرنده‌­ی مشاهده‌های مردم درباره­‌ی گیاهان، جانوران، آب و هوا، خاک، آفت­‌های گیاهی و آبیاری و آبرسانی  و همیاری­‌های سنتی و دیگر دانسته­‌های مردمی باشد. دانش بومی هر مردمی، چه از نگاه عملی و چه از نگاه اجتماعی، برای خود آنان و برای مردم در سراسر جهان اهمیت بسیاری دارد.

در گستره­‌ی پهناور و کهن “هلال بارور”  در درازای زمان و از دوران پیش از تاریخ، با وجود تاراج های فراوان، ماندنی‌ها در سینه­‌ی مردم به آتش دل‌ها گداخته گشته و سوزاندنی نبوده  وگنجینه‌های با ارزش فرهنگ و دانش در این گستره­‌ی کهنسال هنوز تا اندازه‌­ای در یادها نهفته مانده­‌اند. سازمان دانش بومی و فرهنگ شفاهی دل به دریا زده و بدون هر گونه پشتیبانی دولتی بر آن بوده تا در راستای گردآوری، نگهداری، پژوهش و شناساندن  دانش بومی و فرهنگ شفاهی گستره­‌ی زاگرس و هلال بارور به تلاش بپردازد تا شاید راه حلی برای دشواری‌های امروز و چراغی برای آیندگان باشد.

سرآغازی بر پژوهش های دانش بومی و فرهنگ شفاهی غرب ایران

برای آشنایی با فرهنگ زاگروس‌نشینان در ژیان‌گه زاگروس ببینید؛ کتاب سرآغازی بر پژوهش‌های دانش بومی و فرهنگ شفاهی غرب کشور از فریبرز همزه‌ای و عبدالحمید پاپ‌زن

نوشته‌های سایت

This post is available: فارسی انگلیسی