کرمانشاه: هند کوچک و گفتمان توسعه؛ سخنرانی: دکتر عبدالحمید پاپ زن

کرمانشاه: هند کوچک و گفتمان توسعه

سخنرانی: دکتر عبدالحمید پاپ زن

در گفتمان “وابستگی” جامعه‌های پیرامونی در برابر کانون‌های سرمایه، شاید پیامددارترین شاخه “وابستگی فرهنگی” باشد. سرانجام وابستگی فرهنگی یک جریان پیچیده‌ی روانی است که بویژه در میان نخبگان جامعه‌های پیرامونی رخ می‌دهد. این گروه که جایگاه خود را در گرو وابستگی خود به فرهنگ کانون می‌بیند، احساس خودباختگی خود را به دیگر گروه‌های اجتماعی نیز سرازیر می‌کند و از آن نیز سود ویژه می‌برد.

یک نمونه آشکار از آن در سال‌های گذشته این بود که شماری در دانشگاه با پیش کشیدن قانون “وتو”دار چاپ مقاله‌های علمی در نشریه‌های به اصطلاح “آی اس آی”، هم به کانون‌های سرمایه داری سود رساندند و هم خودشان بهره‌ی فراوان بردند. کم نیستند کسانی که با سرفرازی بسیار تا یک هزار جایزه‌ی چاپ مقاله را در کارنامه خود دارند. به این باید هزینه‌ی چاپ مقاله‌ها را هم بیافزاییم که بیشتر از هزار دلار است؛ تا اگر هم به فرض ناشناخته مقاله‌ای دردبخور باشد، کانون‌ها بتوانند از آن مجانی بهره مند شوند. اگر چه تا کنون خبری در باره بکار گرفته شدن این مقاله‌ها در علوم پایه از سوی کشورهای کانونی شناخته نشده، ولی آنها گاهی از کارهایی که در میدان اجتماعی انجام می‌شوند، برای شناخت بهتر جامعه‌های پیرامونی سود می‌برند.

Development discourse

در کانون‌های سرمایه‌داری برای شناخت هر چه بیشتر رفتار انسانی پژوهش‌های فراوانی، بویژه در باره‌ی “روان‌شناسی رفتاری” گروهای اجتماعی انجام گرفته است؛ بگونه‌ای که با بکارگیری آنها، داریم از دنیای دهشتناک پیش‌بینی شده از سوی جورج اورول (George Orwell: Animal Farm) هم با بکارگیری “هوش ساختگی” به زودی فراتر می‌رویم.

پژوهش‌های فراوانی در پیوند با روانشاسی گروه‌های اجتماعی هنگام تماس و برخورد با یکدیگر انجام گرفته است. نمونه‌ی ساده‌ی آن در گذشته و اکنون، شیوه‌های گوناگون روانی برای پرورش جنگجویان برای بکارگیری ناخودآگاه از زور و خشونت است. در زمان رومیان باستان حتا برای خشن‌تر شدن گلادیاتورها و سربازان، به آنها گوشت خام یا نیمه پخته می‌دادند.

پدیدارشدن جایگاه اجتماعی در میان گروهای دیگر که به پذیرش جایگاه زیردستی – بالادستی می‌انجامد، به شیوه‌های دیگری رخ می‌دهد. یادآور می‌شود که شمار همه‌ی انگلیسی‌ها (از سیاست‌مدار گرفته تا سربازان بلند و دون پایه) در دوران استعمار هند، در بیشترین اندازه را، تنها بیست هزار نوشته‌اند. تنها به این شمار اندک نیاز بوده، تا آنچنان بتوانند شبه قاره‌ی هند را با جمعیتی بیشتر از سیصد میلیون به تاراج ببرند. برخی این شمار از انگلیسی‌ها را دست‌سکم در زمان‌هایی حتا از این نیز کمتر می‌دانند.

در جهان کنونی، بزرگ‌ترین گونه از این پدیده‌ی بالادستی- پایین دستی، همانا میان کشورهای کانونی و پیرامونی است. پیامددارترین جلوه در بخش گفتمان “وابستگی فرهنگی” همانا “وابستگی روانی” در میان جامعه‌های پیرامونی است. شیوه‌هایی که گاه بسیار آگاهانه بکار می‌روند، توانسته‌اند به خوبی رابطه‌ی زیردستی – بالای دستی را در این مورد هم برای دراز مدت استوار کنند. هنگامی که جامعه‌ی پیرامونی می‌پذیرد (و آن را درونی هم می‌کند)، دیگر به اندازه‌ی نیاز دارای توانایی و یا گرایش و میل نیست که بخواهد از داده‌ها پیروی نکند.

سخنرانی: دکتر عبدالحمید پاپ زن

افزون بر این، در اینجا نیز همان گونه که در گمانه‌های وابستگی آمده، نخبگان جامعه‌های پیرامونی در پیروی و گسترش آن در میان گروه‌های مردمی نقش بسیار پایه‌ای بازی می‌کنند. هنگامی که جامعه‌های پیرامونی وابستگی روانی پیدا کردند، دیگر نیازی نیست تا برای ادامه‌ی بهره برداری از مردم پیرامونی زور به کار برده شود. نخبگان جامعه‌های پیرامونی به همان اندازه که خود را ناتوان احساس می‌کنند، دستکم به جهت سود شخصی، به وابستگی خود به نخبگان کانون سرمایه بسیار سرافراز نیز هستند.

از ویژگی‌های این گونه نخبگان این است که به سبب آگاهی از ناتوانی خودش، هر کس دیگری را که او از خودش بداند و خودی بپندارد را، ناتوان می‌پندارد. برای نشان دادن این پدیده در میان نخبگان خاور زمین و دیگر جامعه‌های پیرامونی می‌توان نمونه‌های فراوانی را آورد؛ که البته در اینجا نمی‌گنجد.

پیوست این بخش یک سخنرانی از دکتر عبدالحمید پاپ زن آورده شده است. سخنان به یک نمونه کوچک در باره‌ی نخبگان دانشگاهی کرمانشاه در راستای پژوهش‌های توسعه می‌پردازد. یادآور می‌شود که از سی سال پیش، کرمانشاه یکی از کانون‌های پژوهشی در میدان توسعه بوده و جدا از پروش شماری دانشجوی ارشد و دکترا، به انجام پژوهش‌های میدانی برای نخستین بار در کشور پرداخته شده است. جدا از انتشار کتاب و پژوهش‌های فراوان، دیرگاهی است که کرمانشاه، همانا مرحله‌ی پژوهش در توسعه‌ی سرمایه داری را پشت سر گذاشته و حتا چندی است که از مرز گفتمان توسعه‌ی پایدار نیز گذشته است. ولی این تلاش‌های انجام گرفته مانند تلاش‌های بسیار دیگر، همگی به جهت جایگاه کرمانشاه به عنوان “پیرامونی در پیرامونی” بودن، نادیده گرفته شده است.