English
دی
موومەناجان یا موومه‌نه‌جان یکی دیگر از سری افسانه‌های زاگروس است که آقای سیامک نجفی آن را برای ژیان‌گه زاگروس روایت کرده است.
چکیدەی داستان
این افسانه، داستان خانوادەایی تهیدست است کە در زمان‌های نە خیلی دور می‌زیستە است. این خانوادە ٣ دختر داشتند، دختر بزرگتر خانواده بدلیل دم دست بودن و کمک حال مادر بودن، همیشه پشتیبانی و نظر مادر را بخود داشته است. دختر کوچکتر با پدرش دوست بوده است. و پدر همیشه با افتخار می گفته‌است این پسرم من است. دختر میانی نتوانسته بوده که نظر پدر ومادرش را به خود، چون آندو دیگر، جلب کند. به این خاطر تن به ازدواجی که برای همه غیر ممکن به نظر رسیده، می‌دهد. ازدواج با تاجری پولدار و نجیب ولی با مشکلی خاص. شرط تاجر این بوده است که یک سال یا بیشتر بایستی تک و تنها در امارتش زندگی کند، تا اینکه خودش از سفر برگردد. تاجر تایید می‌کند که بیش از دو همسر برگزیده، ولی زنان قبلی بدلیل تنهایی دق کرده و مرده بودند.
دختر میانی قبول می‌کند و بابت آن از تاجر می‌خواهد که خانواده‌اش را از حیث مالی کمک کند، چیزی که شاید پدر مادرش گمان نمی‌کردند که دخترشان این خود گذشتگی را در حق خانواده و دو خواهر دیگرشان داشته باشد. این دختر زیرک برای تنهاییش فکری می‌کند و آن اینکه یک مادربزرگ را از موم درست می‌کند و تمام لحظات زندگیش را با او به مشورت می‌گذارد و خود نقش جواب دادن بجای مادر بزرگ مومی که آنرا” مومه‌نه‌جان” یا “موم ننه جان” می نامیده است، بجای می‌آورد. با این شگرد غم و غصه و تنهایش را در دل این مادر بزرگ می‌کارد.
موومه‌نه‌جان (موومنه‌نه‌جان)
وه کوو باریم و وه کوو بژنه‌فیم، بژنه‌فیم وه یه باوای گه‌یا و که‌م ده‌سێ ک سێ دۊیه‌ت داشت.
پیاگ هه‌ر چێ ته‌قاڵا کردیادن وه نان شه‌ویش هه‌وه‌جه‌مه‌ن و موحتاج بی. دۊیه‌ت گه‌ورا و دالگێ وه یه‌کتر ئایه‌ت کردۊن، جووریگ ک دۊیه‌ت گه‌ورا داییم وه گه‌ر ده‌س داڵگێ بی. داڵگیشێ وه‌تیا هه‌ر ئیه‌ی دۊیه‌ت منه.
دۊیه‌ت بۊچکیش خوه‌ی چه‌سپانۊیه باوگێوه. باوگیش داییم وه‌تیاده پێ تو کوڕ منی!
باوای گه‌یا وه‌هاران هاتیا ده‌یشت له ئاوایان دوکوتکاڵی کردیاند و زمسانان چیاده شار، فاڵه‌ی کردیاند و له ده‌س ئه‌و که‌مده‌سیه‌یشه وه‌لی هه‌ر سێ دۊیه‌تاگانی نائۊیه مه‌درسه و سه‌واداریان کردۊ.
دۊیه‌ت ناوڕاسین جار و بار فکر کردیاند ک هاتیا باوگ و داڵگێ دووس ئیه‌ی که‌متر داشتۊین. دۊیه‌ت ناوڕاسین ئاشق ده‌ر و ده‌یشت بی.
وه‌ی خاتره داییم له وه‌خت وه‌هاران و تاوسانان وه‌ل باوگیا چیا ده‌یشت. باوگێ ک دوکتکاڵی مه‌ردم کردیاد، جار وه‌خت دۊیه‌ت ناوراسین بردیاده کوومه‌ک خوه‌ی، ئه‌ویش وه خاتر ئه‌وه ک نه‌یشتیا فشاره دۊیه‌ته بۊچکه‌ڵه بچوو. چۊن فکر کردیا دۊیه‌ت بۊچکه‌گه‌ی هه‌مرای مناڵه.
جار و بار فره‌یگ دۊیه‌ته ناوینه له لای خوه‌ی فکر کردیا ک وه‌ل ئیه‌یا بێ ئنسافی که‌ن.
ئه‌گه‌ر جار جارێ دۊیه‌ت بۊچکه‌ڵه وه‌ل خوه‌یشکه ناوینه‌یا وه سه‌ر چشتێ بیاده جه‌نگی، باوگێ هاتیا وه‌تیا دۊیه‌ته ناوینه:
دۊیه‌تم تو گه‌ورا ترێ، ئه‌وه خوه‌یشک بۊچکده، تو ئه‌یبد ناکه‌ن نایه‌یده‌ی خوه‌شیکه بۊچکه‌ڵه‌د، ئمجا چشته‌گه وه دۊیه‌ته ناوینه‌ی سه‌نیا و دیاده‌ی دۊیه‌ته بۊچکه‌ڵه‌گە.
ئه‌گه‌ریش رووژێ وه‌ل خویه‌شکه گه‌وراگه‌یا بیاده قسه‌ی، داڵگێ ده‌فی له پشت دۊیه‌ته گه‌وه‌راگه‌ی ده‌ر هاتیا وه دۊیه‌ته ناوینه وه‌تیا:
ها بێ هه‌یا! ئیه‌ی خوه‌یشک گه‌وراده! گه‌ورا و بۊچکێ هالید بوو!
دۊیه‌ت ناوینه چه‌ن جار وه لای خوه‌ی فکر کرد وه داخ گشتیان سه‌ر خوه‌ی هه‌ڵ بگرێ و بچوه ئه‌ڕا یه وڵات قه‌ریب، قه‌ریب، ک دی هۊکه‌س نه‌ناسێ. تواست بزانێ جا هه‌مرای هه خاتر ئه‌و دۊیه‌ته‌گان بیشتر توان؟
دۊیه‌ت ناوین و خوه‌یشکه‌یل تر له سه‌ر ئیه‌یچوه ک فره وه‌ل یه‌ک جار کردیان به‌س فره یه‌کتریش دووس داشتن، یه ده‌قه له شوون جه‌نگ کردنیان گیانیان ئه‌ڕا یه‌کتر در چیادن.
یه دی ئیجوو رووژگار فره‌ی له سه‌ر چی و چه‌نی چه‌ن وه‌خت گوزه‌یشت، ک دۊیه‌ته‌یل باوای که‌م ده‌س گشت بینه دۊیه‌ت ئازه‌و.
*****
بایمنه سه‌ر یه توجارێ فره فره پۊیل دار و ده‌وڵه‌مه‌نێ ک رێ که‌فته ئی سه‌رمه‌کانه.
یه رووژ شه‌قه که‌ر نیمه رووژ، جارچیه‌گان توجار هاتن و که‌فتنه ئه‌و ناوه وه جار کیشان. له که‌ل و کۊچه بانگ سه‌ر دان ک ئه‌رواویان توایێ ژن بخوازی و هه‌ر که‌س دۊیه‌ت بیه‌ده پێ و ئەگەر توجاریش دڵێ وە پێوە بوو، شه‌رت بوو وه سه‌ر تا وه پا وه ته‌لا و جوایرات و ئه‌شره‌فی بگرێده‌ی خه‌ڵات، وە پەڕەی گوڵ زڕوو تر وە پێ نەویشێ و جوور گیان شیرن، گیانێ وە لای بوو.
تا بۊشێ چه‌و و چه! قال جمیه گشت کوورا. ئه‌وه بی هه‌ر چێ دۊیه‌ت ئازه‌وه هات به‌شکم ئه‌و بوو ک بتوانێ بوده ژن توجار. دۊیه‌ته‌یل فره‌یگ کووه بین و هازر بین وه توجار شۊ بکه‌ن. توجار گشت له ناوراس شار جه‌م کرد، و ده‌س کرده قسه‌وه‌ری.
توجار وه‌ت:
هه‌ی دۊیه‌ته‌یل! هه‌ی داڵگه‌یل و باوگه‌یل!
من یه دۊیه‌ت لاییق له ناو ئی جه‌مه ئه‌ڕا هاوسه‌ری هه‌ڵوژنم. ئه‌ویش ئه‌و که‌سه‌سه ک وه‌ختێ له قسه‌گه‌یل من خاس گووش ته‌کان وه‌لی هه‌مرای هازر بوودن ک بووده ژن و هاوسەر من!
هه‌ر که‌س قسه‌م ژنه‌فت و شه‌رتم وه دڵێ بی بووسێ تا وه شوونێ که‌ین و به‌ین خوه‌مان وه‌ل یه‌کا بکه‌یمن.
بازرگان وه‌ت:
هه‌ی مه‌ردم! من توجارم و پێشه‌م بازرگانیه. چمه توجاره‌ت وه ئی شاره‌یله. جار وه‌خت یه ساڵ یا زیاتر خاینێ ک من باموه دۊیاوه ئه‌ڕا ماڵ. ئه‌و ژن منه، خوه‌ی باییس بتوانێ وه تاخ ته‌نیا له ناو بارگام بمینێ. ئه‌و ده‌ر بان کاخه گشت کوڵووم بوو تا وه‌ختێ من تیه‌موه. هۊچ به‌نی به‌شه‌رێ ناتوانێ وه ئه‌و دۊر نزیکا بچوودن. ئه‌و ژن منه خوه‌ی باییس وه تاخ ته‌نیا له ماڵا بمینێ و بتوانێ خوه‌ی وه ته‌نیا بژینێ.
ئه‌و بارگای منه چل دیو دێرێ هه‌ر دیوێ پڕه له ئونجگ هه‌تیاجاته. تا ئه‌و ماوڵه من نییم هه‌وه‌جه‌ی وه هۊچ چشتێ ناکه‌فێ ک بتوای له ده‌یشت بارگا ئه‌ڕای بوریه‌ی.
من تا ئیسه سێ ژن خوازیمه و گشتیان تا وه‌ختێ هاتمه‌سوه وه ته‌نیایایی ده‌ق کردنه و مردنه.
ئیسه هه‌ر که‌س فکر که‌ی توای بووده ژن من بووسێ تا وه‌ل خوه‌یا، و وه‌ل دالگ و باوگیا قسه بکه‌م.
مه‌ردم ک ئیجور وه توجار شنه‌فتن، خوته‌و بووڵه که‌فته ناویان و گله گله تۊچیان. باوای گه‌یا و که‌م ده‌سیش هه‌ر سێ دۊیه‌تێ له ئه‌ورا بین و خاس گووش ته‌کانن. دۊیه‌ت گه‌ورا و دۊیه‌ت بۊچک باوای گه‌یایش جوور هه‌ر ئه‌و دۊیای مه‌ردمه‌گە نه‌وسان و چینوه ئه‌ڕا ماڵ .
گشت هە ئیە وه‌تیان کی هازرە و بتوای وه ده‌س خوه‌ی په‌ت خوه‌ی هه‌ڵ خه‌ی.
به‌س دۊیه‌ت ناوراسین باوای که‌م ده‌س، وسادن و نه‌چی و تواست وه‌ل توجارا قسه بکه‌یدن.
باوگ و داڵگ هه‌ر چێ وه‌لێ تواستن ک بچیمنوه ئه‌ڕا ماڵ و وه گه‌ردێ قسه کردن ک به‌تاڵی بکه‌ن، دۊیه‌ت گووش نه‌یاتیادن و وه‌ته پیان ک من ته‌ویسا وه‌ل بازرگان قسه بکه‌م.
توجار له ئاخر دی هۊچکه نه‌وسادن، ته‌نیا دی یه دۊیه‌ت ئازه‌و وساس و دێرێ وه‌ره‌و پێ تێد.
دۊیه‌ت ئازه‌و گیسی چینۊوه و خستۊیه ئیلاو و ئه‌ولای شان و ملێ، چه‌وێ ره‌ژئۊ و ماشته‌ی مخمەڵیگ کردۊیه وه‌ر. دڵنیا و زانیار وه‌ل گامه‌یل موره‌ته‌ب و ژماره کریاگ، ساف و راس هات وه‌ره‌و توجار. دۊیه‌ت شه‌ق و ره‌ق نوڕسته ناو چه‌و توجار و موتمه‌یین وه‌ت:
من هازرم شۊ بکه‌مه پێد! خوه‌م هۊچه لێد ناتوام وه جیای توام خه‌ڵات باوگ وداڵگم بکه‌یدن.
باوگ و دالگ ک دو گام وه پشت سه‌رێ وسائۊنه پاوه و وشکیانوه بردۊ و نه‌زانستیان وه دۊیه‌ته‌گه‌یان چه بۊشن.
توجار تماشا کرد دی دۊیه‌ت وه زه‌ڕه‌یگه، گیسی په‌لک کردوه و خستگه‌سه‌ی لای ملێ و چه‌و گه‌ورای سیه‌ی ره‌ژیاگێ جوانی و زه‌ڕه‌ی ره‌نگینێ داسه پێ. خاس دی ک دیۊیه‌ت وه‌ختێ نووڕیه ناو چه‌وێ، تماشای تێژێ دێرێ ک نیشان له دڵنیایی و خاتر جمه‌یی دۊیه‌ته‌گه لە قسه‌گەیل خوه‌یه.
توجار دی ک دۊیه‌ت چما فره وه دڵ قورسی و پشت پڕێ قسه که‌یێدن، خاس نووڕست و دی باوگ و داڵگیشێ هانه پشت سه‌رێ وسانه وه دیرن گووش له دۊیه‌ت ته‌کنن و چما وه نیشانه‌ی ره‌زا هۊچ ناویشن.
توجار وه‌ت: ئه‌ی دۊیه‌ت تازه‌و! وه قسه‌گانم هالی بید؟
یه سێ جاره ژن خوازیمه و هه‌ر سێگیان تا ئیسه وه ته‌نیایی ده‌ق کردنه!
ساڵی یا شایه‌تیش ساڵ و نیم وه تاخ ته‌نیا له ناو ماڵ مینیه‌یه جی.
دۊیه‌ت وه ده‌نگ زه‌ڵال و سافێگ، و بێ خه‌شێگ یا له‌رزینێگ له ناو ده‌نگێ وه‌ت: ئارێ زانم چه وه‌تی، من توام بمه هاوسه‌رت!
بازرگان ده‌م رۊ کرد له باوگ و داڵگ دۊیه‌ت و وه‌ت:
ئیوه هازرین ئی دۊیه‌تانه بیه‌ینه من ک من خوازمه‌نی له لێدان بکه‌م و سه‌نگ خوه‌ی خه‌ڵاتێ بکه‌م؟
باوگ و داڵگ ک هه‌مرای ماقیانوه بردۊ وه‌تن: هه‌ر چێ دۊیه‌ته‌گه‌مان بۊیشی.
دی یا دڵیان ئه‌ڕا ئه‌و هه‌مکه ته‌ڵاو و پۊیله چۊزه چۊزیان بی و نه‌تواستن چشتێ بۊشن یا شایه‌تیش دۊیه‌ت خوه‌یان ناسیان ک چه‌نێ سمنج کەر و سمنجبازە. وه‌ختێ توایێ کارێ بکه‌یێ دی هۊچکه ناتوانی نوای بگرێ و قسه قسه‌ی خوه‌یه.
بازرگان ده‌ستور داد هاو سه‌نگ دۊیه‌ت پۊیل و ته‌لا بیه‌نه ماڵ باوگ دۊیه‌ت.
ماره بڕ هات، ماره‌یان ئه‌ڕا یه‌کتر بڕین.
توجار ده‌ستوور داد به‌سات سۊر و سات گه‌رمی بخه‌نه رێ. گشت ئازه‌وه‌یل و جایڵ جوانه‌یل خوه‌یان له ناو هه‌ڵپه‌ڕکه‌ی دۊیه‌ت ناوین پڕۊکانن.
وه‌ویش وه‌ل خوه‌یشکه‌یلیا له ئاخرین شه‌و هه‌ساوی دڵته‌نگی خوه‌ی وه‌ل خوه‌یشکه‌یلا وه‌ل هه‌ڵپه‌ڕکه کردن ده‌ر بڕی و جا له شوون ئه‌وه ک ئیه‌ی خوه‌ی هات نیشته لای ده‌س توجار و تماشای مه‌ردم کردیادن، دو خوه‌یشکێ دوواره هه‌ساوی ئه‌وقه هه‌ڵپه‌ڕکی کردن ک دی چما هه له فکریان چی، سووشه‌وه‌کی خوه‌یشکیان ئه‌ڕا موده‌ت فره‌ییگ له لایان چوود و خوا زانێ ک بمینێده‌ی یا ئه‌ویش وه ته‌نیایی ده‌ق بکه‌ی. به‌س هه‌ر ئه‌و شه‌وق و زه‌وق هه‌ڵپه‌ڕینه دڵخوه‌شی گه‌وره‌ییگ بی ئه‌ڕا خوه‌یشکه ناوینه ک دیاد ئه‌ڕا خوه‌شوه‌ختی ئیه‌ی دێرن زه‌وق که‌ن، لزه‌ت بردیاد.
ئی رووژ شه‌وه‌کی، بازرگان ده‌س دۊیه‌ت گرد و برده‌ی ئه‌ڕا ماڵ خوه‌ی.
توجار و دۊیه‌ت چه‌نی چه‌ن مانگێ وه خوه‌ش و خوه‌شمه‌نی وه‌ل یه‌کا ژیان. ئەو ماوە چۊ پەڕەی گوڵ ئێوەتێ کرد و جوور چەوەیل خوەی دووسێ داشت.
یه رووژ توجار هات وه‌ته دۊیه‌ت ک من دی وه ئی زۊ چمه توجاره‌تم. توجار یه جه‌ڕه کلیل داده پێ و وه‌ت، وه شوون من دی توانی ئه‌و دیوه‌یله واز بکه‌ی و هه‌ر چێ توای وه‌لیان بکه‌ی بکه!
توجار ئی روژ وه شوونێ که‌فته رێ و ده‌ر بان کوڵووم کرد و چیه شوون توجاره‌تێ.
بارگای گه‌ورای توجار ئونجگ چشت خوارده‌مه‌نی و داشته‌مه‌نیه له ناوێ په‌یا بیاد.
ژن توجار دیوه‌گان خاس گه‌ردێ. دی یه وتاق پڕ له هه‌سه‌ڵ و موومه. یه دیو پارچه، یه دیو خورد و خوراک و یه دیو میوه‌جات و دی هه‌ر چێ فکرێ بکه‌ی له دیوه‌یل جوورواجوور بین.
ژن توجار سرنجێ که‌فت ک یه گله له وتاقه‌گان کوڵوومه و کلیله‌گه‌ی له ناو ئه‌و ده‌سه کلیله په‌یا نه‌ویادن.
ژن توجار چه‌ن رووژێ دیوه‌گان گشت گه‌ردی. دی زانست چ دیوێ چه ها ناوێ. تا چه‌ن رووژ هه‌ر خوارده‌مه‌نیه‌یل جور وه جوور دورس کردیادن.
ئی رووژه‌گه ک داشتیا له ناو وتاقه‌گان ده‌ور دیادن یه چشتێ وه زه‌ینێ ره‌سی. چیه دیو مووم، یه مه‌ن مووم هاورد و هاتە دیوه‌گه‌ی خوه‌ی. گرد یه ژن له مووم دورس کرد. قژ چه‌رمگێگ ئه‌ڕای وه‌ل خوری دورس کرد. په‌نجه و ده‌س و کلک ئه‌ڕای دانادن. دوڵنگه‌یل ره‌نگ وای ره‌نگ ئه‌ڕای دۊران و کرده وه‌رێ. ته‌شی و خوری داده ده‌سێوه و یه نه‌و تازه خسته ژێرێ و ناده‌ی ئه‌و سه‌ر بان ماڵه‌گه.
ژن توجار وه‌ته ئه‌و ژنه ک خوه‌ی له مووم دورسێ کردۊ: موومه‌نه‌جان، من وه‌ختی چڕمه‌د موومەنەجان تو بۊش به‌ڵێ دڵ و جان!
ئمجا خوه‌ی وه جیای موومه‌نه‌جان جواو دیادن و وه‌تیا: باشه‌د خانم گیان.
موومه‌نه‌جان: ئه‌ی خانم گیان، زانی توجار که‌ی تێوه؟
ژن توجار وه‌ت: موومه‌نه‌جان، هاتیا ساڵێگ زیاتر بخاینێ. من و تو بایسی بیمنه ره‌فیقه‌یل خاسێگ ئه‌ڕا یه‌کتر.
موومه‌نه‌جان: ئه‌ی دز و چشت ناتوانێ بایده ناو ماڵ خوو؟
ژن توجار: مومه‌نه‌جان وه‌رجله ئه‌وه ک توجار بچوودن، خاس تماشا کردم، ک وه‌ختی ده‌ر کڵووم بوو خوایش ناتوانێ بایده ناو ماڵ.
ئه‌ڵانیش تماشا کردم گشت کوو کوڵوومه. نه باڵنده لە ئاسمانگ و نه خەزەوەر لە زەوی توانێ بایده ناو کاخ. خه‌یاڵت راهه‌ت بوو هۊچ خه‌ته‌ری نیه.
موومه‌نه‌جان: ئەی خاسە خەیاڵم ئاسوودە بی دڵ و جان! ئەی خانم گیان! ئی هه‌مکه‌ی خوریه توای گشتێ من بڕسم؟
ژن توجار داده‌ی پریقه‌ی خه‌نین و وه‌ت نه موومه‌نه‌جان:
تو شورو بکه رسین، هه‌ر چێ وه پێت کریا بڕس. تا تو توای دەس بکەیە تەشی رسین، منیش بچم چاییگ ده‌م که‌م. هۊچ هه‌نگه‌وپه‌ڵه‌مان نیه. وه‌ختمان فره‌ی فره‌س.
*****
ئیه دی وه‌ی جوور خوه‌ه‌ی قسه کردیا و خوه‌یش وه جیای مومه‌نه‌جان جواو دیادن. خوه‌یش کاره‌یلێ گشت ئه‌نجام دیادن.
یه رووژ ژن توجار وه ره‌نگ په‌ڕیاگ و هه‌ڵه داوان هات و وه‌ته موومه‌نه‌جان:
موومه‌نه‌جان! دڵم هه‌ڵشێوێ و یه هه‌مکه هه‌ڵ هاوردم. تو ویشی چه‌مه؟ پەتا گردمە؟
موومه‌نه‌جان یه پیقه‌ی خه‌نینێ کرد و وه‌ت: ئه‌ی دڵ و جان! بمارکه، ئه‌وه زگد پڕه! ئه‌وه‌سه هه توای قه‌ی بکه‌ی. ئمجا بێزه‌ی چشتێ ناکه‌ی؟
ژن توجار: ئه‌ی پووڕێ موومه‌نه‌جان؟ وای راس ویشی، ئیمڕوو ئه‌وقه دڵم ئه‌ڕا خورما و بژی ته‌نگ بی، ک نه‌ویش! هه نه‌زانستم ئه‌ڕا! خاسه وه‌تی. ئه‌ی تو ویشی بچم یه که‌م بژی دورس بکه‌م چه‌س؟
موومه‌نه‌جان: ویشن بێزه‌ی چشت شیرن جوور هه‌سه‌ڵ و خورما و بژی بکه‌ی ئه‌وه کوڕ تیری. ئه‌ی خوو فره خاس! منیش تا بچید ئارد باری و خه‌ویر بکه‌ی، ئاو بنه‌م ئه‌ڕا چایی.
ژن توجار، ئه‌وه‌ڵ ئاو ئه‌ڕا چایی نادن و ئمجا چوودن یه تیانچه ئارد تێرێ و ئه‌ڵه‌ک تێرێ و ئه‌ڵه‌ک ئارده‌گە که‌یدن.
ژن توجار: موومه‌نه‌جان! تو ویشی بژی وه‌ل ئاو گه‌رم دورسی بکه‌یم خاسه یا شیر؟
موومه‌نه‌جان: ئه‌ی دڵ و جان! ئارد بژی خوو وه‌ل شیر دورسێ بکه‌ی خاسه. وه‌لی ئمجا تو شیر دیری؟ گومان نه‌که‌م شیر بوودن. تو وه‌تێ گشت دیوه‌گان گه‌ردیمه، نه‌وه‌تی شیر هه‌سن. وه‌جیای ئاو تین گه‌رم بکه هه‌ر خاسه.
ژن توجار: ئا راس ویشی موومه‌نه‌جان. شیر نه‌یریمن. ئه‌ی موومه‌نه‌جان! زانی خه‌ویر تورش توایم ئه‌ڕا خه‌ویر بژی یا نه؟
موومه‌نه‌جان: ئه‌ی دڵ و جان! ئه‌لان ئه‌ڕاد ویشتم چه باییسێ بکه‌ی. خه‌ویر بژی جوور نان هه‌ڵاته‌س، خه‌ویر تورش ناتوایێ.
وه‌ل ئاو تین گه‌رم و رۊن دانایش هامیته‌ی که‌یدن و ده‌یده‌ی ده‌سا. خه‌ویر ته‌رک ته‌رکێ هیلی ک هه‌ڵ بای. خه‌ویر خاس هاته بان و هه‌ڵات، کوانگ و ئاگر بژی کردن خه‌یده رێ. ویشن هه‌سه‌ڵیش خه‌ویر بژیه‌گه خوه‌ش که‌یدن ناتوای که‌مێ هه‌سه‌ڵیش بکه‌یده ناوێ؟ خاس شێرنیشێ که‌یێدن ها!
ئمجا وەختی یە چین بژی برشانی و دایگردی داخ وە داخ وردەقەن بپاشە بانێ. دەسمە داواند وردە قەنەقە وە نوایا ئەڵەکێ بکەی.
ژن توجار: ئه‌ی موومه‌نه‌جان خو من تا ئیسه خوه‌م بژی دورس نه‌کردمه. هاتێیا راس بۊشن، هەسەڵ هەم شیرنترێ کەیێ و هەمیش کەمێ تورتێ کەێ. ئه‌ی هه‌سه‌ڵمان فره‌س. بیل با بچم که‌مێ هه‌سه‌ڵیش بارم بیه‌مه پێیا. راس ویشی با وردەوقەنیش بارم ئەڵەک بکەم.
ژن توجار چی قه‌یریگ هه‌سه‌ڵیش هاورد داده پێیا.
کوانگ ده‌م داد و یه ساج هاورد و له دیم ناوا ناده‌ی بان کوانگ و رۊن دان هه‌ساوی کرده ناو قۊلایی ساج و هیشت تا رۊن داخ بی جا نیشته بژیش دورس کردن. وه‌ختێ بژیه‌گان برشیان و دایان گردیا هه‌ر سوویر وە سوویر وردەقەن پاشیا ملیا، ورده قه‌ن هه‌ساوی چه‌سپیاده بژیوه. وه بژیه‌گه یه گله خوارد. بژی شیرن و خوه‌شێگ بی. دی خوەیش فره خوه‌شی ئه‌ڕا خوه‌ی کرد. وه‌ختێ دۊیه‌ت بی فکر کردیاند هۊچ وه‌خت نه‌توانێ نه نان دورس بکه‌ی، نه کولێره و نه بژی.
چه‌ن مانگێ ئیجور گوزه‌یشت.
*****
هه‌ر رووژ، ژن توجار وه‌ل موومه‌نه‌جان ده‌رد دڵ کردیادن، و له زه‌مان دۊیه‌تێ ئه‌ڕای قسه کردیادن. له بازی کردنێ وه‌ل خوه‌یشکه‌یلیا وتیا. هەر لە ماڵەقلی مناڵی و وەویلکە بازی تا ئی ئاخرە ک وەل یەکا جار و بار دمکوتیان و جاربازی کردیان.
یه رووژ وه‌ته موومه‌نه‌جان:
موومه‌نه‌جان! فکر خوه‌یشکه‌یلم که‌م، فکر داڵگم، فکر باوگم که‌م. تو ویشی چه‌بکه‌م؟
موومه‌نا جان: ئه‌ی دڵ و جان! وڵ که ئی قسه‌گه‌یله! تماشای زگد که! ئه‌وه‌سه هاتگه‌سه بان هه‌ساوی پاوه مانگێ. بزایم چو چشته‌یلێ باس ئه‌ڕا وه‌خت مناڵ هاوردنت ئاماده بکه‌یمن.
تو باس تێخ ئه‌ڕام باری، ک بتوانم ناوک مناڵه‌گه‌د بووڕم، دوڵنگ ئه‌ڕا مناڵه‌گه ئاماده بکه‌ی. هاتیا مناڵه‌گد کوڕ بوودن. چۊنکو هه‌م دوواره بێزه‌ی هه‌سه‌ڵ و بژی فره کردیدن. بار تا چه‌ن شه‌وی و شه‌واڵ ئه‌ڕای بۊرنیم و ئه‌ی شه‌وی دۊیه‌تانه‌ی ته‌رکێگیش بۊرنیمن، ئه‌گه‌ر هات و دۊیه‌ت هاوردی، با دو گله شه‌وی ره‌نگ وای ره‌نگ ته‌رکیگیش ئه‌ڕای داشتۊیمن.
ئمجا وه سڵامه‌تی مناڵدار وه بیدن وشۊیه‌گه‌دیش هاتوه، گشت وه‌ل یه‌ک چیمن سه‌ر ده‌یمن. دی قەوڵ بیە دڵتەنگی نەکەی.
ژن توجار: ئه‌ی موومه‌نه‌جان! تو ویشێ ئه‌وان ئه‌ڕا من دڵیان ته‌نگ بیه؟
موومه‌نه‌جان: ئه‌ی دڵ و جان! مه‌گه‌ر بوودن باوگ و داڵگیگ دووس مناڵ خوه‌یان نه‌یاشتۊن و دڵیان ئەڕای تەنگ نەود.
ئه‌ی تو خوه‌د یه ده‌ف وه پێم وه‌تید، خوه‌یشکه گه‌وراگه‌د فره دووس داشتگه گڕ گزگ بیه‌یدن و ده‌فر دووڵه بشوورێ و نان چایی دورس بکه‌یدن. ئه‌ی خوو ئه‌وه هین ئه‌وه بیه‌سه داڵگد وه‌ل ئه‌وا به‌ینێ خوه‌ش بیه. وه‌لی هه‌ر سێگدان جوور یه‌ک دووس دێرێ. من دڵم ئاگاداره ک هه‌ر ئیسه گشتیان دڵێیان ئه‌ڕاد فره ته‌نگه. ئه‌ڕا شووخی کردنەیلد و هه‌نه‌ک کردنەیلد وه‌لێیانا، ئه‌ڕا گ چشتێ.
ژن توجار: ئووخوەیش موومه‌نه‌جان! ده‌ست خوه‌ش بوو! خیاڵم راهه‌ت کردیدن. چەنێ تەرک قسە کەیدن! په‌س من بچم پارچه و قه‌یچی، و ده‌رزی و مه‌چیر بارم، ده‌س بکه‌یمنه دوڵنگ دورس کردن.
موومه‌نه‌جان: ئه‌ی بچوو دیوه‌گان بگه‌رد بزان کامیان پارچه ها ناوێ.
ژن توجار چیه دیوێ ک پارچه‌گان گشت قه‌واره قه‌واره له ناوێ هه‌ڵچونیائۊ.
یه‌کی له دیوه‌گان ک پڕ له قه‌یسی و تاماته وشکه و سێفه وشکه بی. یه دیو تر له ئه‌ورا که‌مێ خوار ترێ دی ک کلیلگه‌ی نه‌یرێ. که‌فته فکرێ کلیل ئی دیوه لە ناو دەسە کلیلەگە نه‌وی. هاته دۊیاوه ئه‌ڕا لای موومه‌نه‌جان.
وه‌ته موومه‌نه‌جان: هه‌ی موومه‌نه‌جان! من یه چشت تاجوویی دیمه له ئی ئماراته، هه‌ر وه فکرم چی وه پێت بۊشمه‌ی.
موومه‌نه‌جان: ها دڵ و جان! مه‌گه‌ر چه دۊید؟ تو ک هه‌ر چێ چشته ئه‌ڕام وه‌تۊید. خوو ئیسە بۊشه‌ی چه بیه؟
ژن توجار: یه گله له دیوه‌گان قاپیه‌گه‌ی کڵوومه و کلیله‌گه‌ی له ناو ئی ده‌سه کلیله نیه. تو ویشی ئه‌وە چو فه‌ن؟
من چۊ ئه‌و ده‌ره واز بکه‌م؟ فکر که‌یدن ئه‌ڕا توجار کلیل ئه‌و قاپیه وه پێم نه‌یاسن؟
موومه‌نه‌جان: ئه‌ی بچوو بزان قه‌ن شکنی، تێشه‌یگ، مێکوتێ چشتێ په‌یا که‌ی؟ بەشکم بیه‌یە لێ بشکنیدەی. ئا تا بزایم چه ها ناو ئه‌و دیوه.
ژن توجار وه‌ت: ئه‌ی موومه‌نه جان، من بچم قه‌ن شکنه‌گه‌یش وه‌ل خوه‌م به‌م و چه‌ن زه‌ربه پشت سه‌ریه‌ک ده‌مه قوفڵه‌گه. بزام شکیه‌یێ!
موومه‌نه‌جان: ئه‌ی بچوو دڵ و جان!
ژن توجار قوفڵ ده‌ر شکان! ده‌ر واز کرد. وه یه به‌ره‌که‌ت، بوو فره گه‌نێگ هاته پیا. یه ده‌ف دی چما یه چشت فرته کرد و نه‌مه‌نه‌ی. خاس نوورست، دی سێ گله جنازه ک دوانێ هۊچێ نه‌مه‌نۊ قه‌یر له که‌مێ سڵ و سوقان و سێهمیش یه لای هه زوقانه‌گه‌ی مه‌نۊ و یه لای هه‌ر ئه‌وجور مه‌نۊ!
ژن توجار ئه‌وه‌ڵ یه که‌م چرچ چیه گیانێ، وه‌لی دواره وه لای خوه‌ی فکر کرد فایده نه‌یرێ بایه‌سێگانه بزانێ ئه‌وه چه‌سن. چی وه‌ره‌و جنازه‌گان. دی ک به‌ڵێ دوگله‌یان ک هه‌ر مشتێ سڵ سوقان بی. وه‌لی یه‌کیگیان کوتێگی مه‌نۊ، خاس نوڕست دی یه مناڵێ له پای جنازه‌گه پیس کردگه. یه مناڵ به‌شکم سالێ یا ساڵ و نیمیگ ئمرێ بیاد. دی وه سڕ قودره‌ت سینه‌ی داڵگێ هه‌ر ئه‌وجور شیر وه تێ بی، ئه‌و مناڵه له ئه‌و شیره خواردگه. مناڵ هه‌ر ئه‌وجور خوه‌ی چه‌سپانۊه داڵگێوه.
ژن توجار تازە دوپیه‌کێ که‌فت ئه‌وه ئەڕا ئی دەرە کوڵووم بی. دی زانست ئه‌وه ژنه‌گان پێشتر توجاره ک مردنه و هاتگه خستگه‌سه‌ی ناو ئی دیوه. دی چۊ ئه‌و مناڵه له زگ ئه‌و ژنه توانستگه په‌یا بوو چ جوور بیه خوه‌یش سه‌رێ سڕ مه‌نۊ.
وه‌لی یه چشت خه‌یاڵێ راهه‌ت تر بی، دی هووڵێ ئه‌ڕا مناڵ هاوردن خوه‌ی که‌موه بی. فره هووڵ گردۊیه‌ی له وه‌خت مناڵ هاوردن چه‌بکه‌ی، وه‌لی وه‌ختێ دی ژنی ک مردۊ، مناڵه‌گه‌ی په‌یا بۊ و ته‌نانه‌تیش مناڵه‌گه‌ی زنه‌سن، بیە جی همێ ئەرای.
ژن توجار هاته خوه‌ی و که‌مێ ده‌س هاورده مل سه‌ر مناڵا و وه‌ت بوه باوشم، رووڵه. مناڵ تماشای ناو چه‌و ژن توجار کردیا و دوواره تماشای خوه‌ی قاییم کردیادن و هه‌ر خوه‌ی چه‌سپانیا داڵک بێ گیانێوه.
ژن توجار نیشته سه‌ر دو زه‌نگووڵێ و وه یه ده‌س، ده‌س هاوردیا بان سه‌ر مناڵا و وه ئه‌و ده‌سه‌گه‌ی، ده‌س کیشیا بان باڵ مناڵ و لاوانیاده‌ی. مناڵیش هە بیشتر خوەی لکانیا قەی دالگێوە. وەلی ژن توجار ده‌س هه‌ڵ نه‌گرد و هەر مناڵ لاوانیا وە کزەی دڵگیرێگوە نیشتە لایە لایه کردن ئەڕا مناڵ:
ئه‌ی رووڵه ئه‌زیزه‌گه‌م! بێ داڵگ و بێ که‌سه‌گه‌م!
وه ته‌نیا مه‌نگ و هه‌ناسه‌گه‌م!
به‌و! به‌وه باشم! نازار کوڕه‌گه‌م!
باوگد بایوە و بووینێیەد!
سەد گیان شیرینێ وە پێده مەیەد!
بەو! بەوە باوشم! نازار کوڕەگەم!
بەوە باوشم کوڕە شیرنەگەم!
مناڵ تماشای ناو چه‌و ژن توجار کرد و چه‌و بڕیه ناوچه‌وێ، بزەیێگ کەفتە سەر لێوی و یه‌واش یه‌واش هه‌ڵساده سه‌ر پا و ده‌سه‌یلێ شووڕ کرد وه‌ره‌و ژن توجار. ژنیش وه ئاسپای هێزێ داو و گرده‌ی باوشوه و هاورده‌وی وه‌ره‌و لای موومه‌نه‌جان.
ژن توجار: ها!ها! موومه‌نه‌جان بزان چه په‌یا کردمه؟
موومه‌نه‌جان: ئه‌ی دڵ وجان! ئه‌وه مناڵیگه؟ وه کوو بی؟ هاشکا له ئەو دیوه‌گه بی ک ده‌رێ کوڵووم بی؟ کوڕه یا دۊیه‌ت؟
ژن توجار: ئا موومه‌نه‌جان! هەر ئەوەسە. تو دید! چو کاره‌ساتێ!
موومه‌نه‌جان کوڕێگه!
موومه‌نه‌جان: ئه‌ی ئیه فره خاسه! یه نیشانه‌س! ئه‌وه ئاسمانگ و زه‌وی ده‌س کردنه‌سه یه‌ک ئه‌ڕا تو نیشانه بارن. ئه‌وه توان نیشاند بیه‌ن ک تو خیاڵد وە پەژارەی مناڵ هاوردن راهه‌ت بوودن و ئه‌و مناڵه‌یشه خوه‌ی بووه یه همێ ئه‌ڕامان.
خانم گیان ئیه بزان وه‌ختێ چشتێ ک ئایه‌م دڵێ بتوای وە خوەشی بته‌تێ، ته‌مام ئونجگ چشته لە ئەرز و سەماوات گشت ده‌سی که‌نه یه‌ک ک ئه‌و چشته وه خوه‌شی ئه‌ڕا تو بته‌تێ. چۊن تو دڵد تواستگه ئه‌و چشته وه خوه‌شی ئه‌ڕاد بقه‌ومێ. داییم گیان و ئه‌ڕاوی ئه‌و چشته چووه ناو دڵ ئاسمانگ و زه‌وی وه‌ی خاتره ئاسمانگ و زه‌ویش ده‌س که‌نه یه‌ک ئه‌و ئتفاقه ک ئایه‌م تواستگه بته‌تێ، وه خوه‌شی بقه‌ومێ.
ئه‌ڕا ئه‌یان بیین ئی کاره، داییم یه نیشانه هه‌س!
رووڵە، نیشانه‌گه‌یل فره موهمە! وه‌ختێ نیشانه‌یگ دۊنید، باییس گوش وه لیان بته‌کنی، و باییس بزانی ئه‌و نیشانه بێ مه‌مه‌ر ئه‌ڕا تو دانه‌نریاسن.
ژن توجار: ئه‌ی فره خاس موومه‌نه‌جان. منیش فره خیاڵم راهه‌ت بی. خوو خاسه تویش هه‌ر ئه‌و قسه‌ی منه که‌یدن.
موومه‌نه‌جان: ئه‌ی خانم گیان دی بچوو دوڵنگێ ئه‌ڕا ئی مناڵیشه بدۊرن و یه خواردنێ ئه‌ڕای دورس که. ئه‌و مناڵه دی بایه‌سێگانه خواردن یاگ بگرێ.
ژن توجار: باشه موومه‌نه‌جان! ئیمه چیمن پارچه و قه‌یچی و ده‌رزی مه‌چیر باریمن و بایمن.
ژن توجار وه هه‌ر کوورایا چیادن ده‌س مناڵ وه گه‌ر ده‌سێ بی و وه‌ل خوه‌یا بردیاده‌ی.
ژن توجار چه‌ن ده‌س له‌باسیش ئه‌ڕا مناڵ دۊیران.
دی خوه‌ی ئاماده کرد ئه‌ڕا زایمان.
موومه‌نه‌جان وه‌ت: ئه‌ی خانم گیان فره خاس گ چشتێ ئه‌ڕا مناڵ په‌یا بیند ئاماده کردیه.
بیل با بزام گ جشتێ هازر کردیه. تێخ، ئه‌ڕا ناوک بڕین، پارچه‌ی زیایه و دوڵنگ ئه‌ڕا مناڵه‌گه‌د، ئارد ئه‌ڕا قه‌یماخ. یه بایه ئاو و یه جام له لای. فره خاس. ئمجا وه مناڵیش خاس بسپار به‌شکم له وه‌خت په‌یا بیین مناڵ خوه‌د کوومه‌کمان بکه‌یدن.
ئی رووژ ژن توجار ژان گرده‌ی. ئه‌ویش بده‌و هاته لای موومه‌نه‌جان نیشت و ده‌س مناڵ گرد و له لای ده‌س خوه‌ی دای ناد. وه‌ته مناڵ:
ئه‌ی کوڕه شیرنه‌گه‌م، من وه‌ختێ ژانم فره بوو، قیژانم زاورد نه‌جوو ها! ئاوێگ چشتێگیش تواستم بی ده‌سم. مناڵیش ک له په‌شێوی داڵگ تازه‌ی که‌مێ په‌شێو بۊ، سفت ده‌سێ گردۊ.
ژن، ژانێ فره و فره تر بی. وه هه‌ر ده‌رد و ئازارێ بی مناڵێ هاورده دنیا. کوڕێگ تر. براییگ ئه‌ڕا مناڵ.
چه‌نی چه‌ن مانگ گوزه‌یشت. ک یه رووژ چواری دانۊشتۊین و داڵگ ئه‌ڕا مناڵه‌یڵێ قسه کردیادن خڕه که‌فته قاپی بارگا.
ژن توجار: ژنه‌فتی موومه‌نه‌جان! ژنه‌فتی بۊچکه‌ڵه! ژنه‌فتی کورپه! چما باوگدان هاتوه.
موومه‌نه‌جان: ئه‌ی دڵ و جان! هه‌ڵس وه به‌جی خود توجاره.
تا وه‌ی قسه‌گه‌یلا بین، توجار سه‌ر کرده قوتگه و هاته ناو ماڵ. چه‌وێ که‌فته ئی ده‌نگه ده‌نگ و زیق و واقه، ره‌نگ زنده‌گی له وجوودێ جوورێ تر خوه‌ی دیار داد. هات وه‌ره‌و ژنێ و تماشای ناو چه‌ویلێ کرد، گرد ده‌س کرده ملێ و هه‌ر دو چه‌وێ ماچ کرد. وه‌ت ئیانه کیین؟
ئی مناڵه‌یله؟ ئه‌و که‌یوانوو موومیه، ک ته‌شی ها ده‌سێ و چما توای ته‌شی بڕسی! توجار یه بکسه‌ی داد.
ژنێ وه‌ت: ئه‌ڕاد ویشیم. جارێ به‌و تماشای گوڕه‌گانت بکه! ئه‌و مناڵ گه‌را، کوڕده. له ژنه‌یل پێشترده. وه شوونێ ئه‌ڕاد باسێ که‌م، چۊ په‌یای کردم. ئی کورپه له منه.
ژن ده‌س مناڵ ناده ناو ده‌س باوگێ، وه‌ته پێ:
کوڕه شیرنه‌گه‌م، ئه‌وه بابا ده. ده‌سه‌یل بۊچک مناڵ له ناو ده‌س بابا گوم بی. توجار تماشای ناو چه‌و مناڵ کرد، مناڵ بزه‌ی که‌فته سه‌ر لێوی و خوه‌ی خسته باوش بابای و سفت گرده‌ی.
جا خاس تماشای کوڕه کورپه‌گه‌ی کرد، دی چه‌و سیه‌ی گه‌ورای جوور داڵگێ وه مل ده‌م چه‌و گوپنێ، وه‌ختێ باڵه فڕه ئه‌ڕای کردیادن، دڵ وه ناو دڵ توجار نه‌مه‌ن.
جا ژن وه‌ته توجار: مناڵ دانه به‌و تا ئه‌ڕاد بۊشم چه‌بکه‌یمن.
*****
ژن توجار و توجار ئیسه‌ر و ئه‌وسه‌ر موومه‌نه‌جان ک هه‌ساوی پوف کردۊ گردن و بردنه‌ی ناو هه‌سار. جا خوه‌ی چی یه چه‌وقوو هاورد و وه‌ت ک زگ موومه‌نه جان چاک بکه.
توجار وه توک چه‌قوو داده زگی، زگی کونا کرد و یه‌واش یه‌واش چاکێ کرد.
هه‌ر وه‌یه به‌ره‌که‌ت زۊخاو و ژاراو قونه‌ره کرد هاته ده‌یشت. جوورێ فیشکه کردیا چما خۊن شاره‌گ ملی بی ک بڕیائۊ.
توجار داچه‌ڵه‌کیا و وه‌ت:
هه‌ی ژن ئه‌وە دی چه‌س؟
ژن وه‌ت: ئه‌وه گشت زۊخ و داخ ده‌رۊن من له ئی یه‌ساڵه بیه، ک کردمه‌سه‌ی زگ موومه‌نه‌جان. ئه‌گه‌ر موومه‌نه‌جان نه‌ویا منیش ئه‌لان ده‌ق کردۊم.
توجار مقێ بردوه و ئه‌سر زائیه ناو چه‌وێ و دوواره هات ده‌س کرده مل ژنێ و وه‌ت:
قه‌وڵ ده‌م دی ته‌نیا نایلمه‌د. توجاره‌تیش دی به‌سمه!
ژنێ وه‌ت:
توام بچم سه‌رێ بیه‌مه ماڵ باوگ و داڵگم. فرە فکریان کەم.
چه‌پێ گوڵ و چه‌پێ نه‌رگز!
مه‌رگدان نه‌وینم هه‌رگزای هه‌رگز!
چند مدتی است که روی داستانی از سلسه حکایات فلکوریک مناطق کرماشان (کرمانشاهان) کار می کنم. این افسانه در ابتدا برایم آسان به نظر آمد. ولی این حکایت بدین گونه نبود، یکی از متفاوت ترین حکایات کوردستان جنوبی است. در چند روز آینده پس از بازنگری نهایی در اینستاگرام و فیس بوک حکایت موومنه‌جان به کردی نشر خواهد یافت.
چکیده‌ی داستان و دیدگاه:
مومه‌نه‌جان یک کلمه‌ی ترکیبی است از موم + ننه+جان درست شده است. یکی از حکایاتی است بسیار متفاوت و تکرار نشدنی در فولکلور کردستان جنوبی و شاید تمام کردستان. این حکایت بیشتر شباهت به داستان‌های مدرن امروزی دارد. حاوی مسایل و نکاتی است ریشه در روانکاوی‌های عمیقی انسانی دارد. داستان دختری است از یک خانواده‌یی از نظر مالی نسبتا ضعیف، ولی خود دختر، دختری است سر به هوا و ساختار شکن زمان خود. او دختری است عاشق طبیعت و بیرون و مزرعه. او دختر دوم یک خانواده‌ایی است، که گاهی خود را تنها و دور از رابطه‌ایی عاطفی با پدر و مادرش می‌بیند، ولی عاشق خواهرانش است. و این امر او را به یک دختر حادثه جو تبدیل کرده است. تا اینکه تن به ازدوجی ماجرا جویانه می‌دهد .
به بازرگانی روشنفکر ولی مخصوص به خود، شوهر می‌کند. او یک امتحان بزرگ را بایستی به شوهرش پس دهد. و آن این بود که تک و تنها در امارت تاجر بمدت بیش از یکسال بتواند زندگی کند. تاجر سه بار پیشتر هم برای این خواسته‌اش تلاش کرده بود تا شاید این بار زن زندگیش را پیدا کند. ولی هر بار همسرانش دق می‌کنند و می‌میرند. و این دختر زیبا رو و ماجراجو با دانش به اینکه می‌دانست ماه‌های متمادی بایستی تنها زندگی کند به بازرگان شوهر می‌کند.
کلید و نکته‌ی برجسته‌ی داستان در واقع از اینجا شروع می‌شود که این دختر سرکش و آزاد توی مزارع چگونه با تنهایی خود در امارت بازرگان کنار می‌آید. صحبت‌هایی که در این داستان رد و بدل می‌شود، حاوی نکات ظریف اجتماعی است. او یک مادر بزرگی (ننه) را از مووم درست می کند، و نامش را موومه‌نه‌جان می‌گذارد. بجای او صحبت می‌کند و بجای او نصیحت می‌کند و بجای او دستور می‌دهد. در پایان تمام درد و زجر تنهایی خود را به دل موومه‌نه‌جان منتقل می‌کند. به همین خاطر از امتحان سربلند بیرون می‌آید و دق مرگ نمی‌شود. و تاجر تا آخر عمرش زندگی را با تمام لحظاتش کنار او می‌گذراند.
از دیگر افسانه‌های زاگروس به روایت آقای سیامک نجفی: پشی دم بڕیاگ
This post is available:
