در جستجوی شانگری لا کتابی از محمد مهدی فاضل بیگیّ

در جستجوی شانگری لا سفرنامه و عکس‌های؛ کشمیر هند نپال و تبت، نویسنده: محمد مهدی فاضل بیگی، ویراستار: نیما سلیمی، چاپ اول ۱۳۹۷، چاپ دوم ۱۳۹۹، نشر مثلث تهران.

«هرگز حکم آب روان با حکم آب ایستاده برابر نبوده است.

صوفی نامه، ص ۹۴۲

مقدمه کتاب در جستجوی شانگری لا

در روزگاران قدیم، مسافرت با همه‌ی سختی‌هایی که داشت مهمترین راه کسب معرفت، آموختن و تجربه اندوختن بود. مردم آن دوران برای سفر فایده‌های بسیاری برشمرده‌اند. چنان که سعدی در گلستان می‌گوید « فواید سفر بسیار است از نزهت خاطر [خرمی و خوشی دل] و جَرِّ منافع [کسب سود] و دیدن عجایب و شنیدن غرایب و تَفَّرج بُلدان [گردش در شهرها] و مجاورت خلان [همنشینی با دوستان] و تحصیل جاه [کسب مقام و منزلت] و ادب و مزید مال و مکتسب [افزودن بر ثروت و دستاوردها] و معرفت یاران و تجربت روزگاران» چنان که سالکان طریقت گفته‌اند:

تا به دکان و خانه در گروی       هرگزای خام آدمی نشوی

 برو اندر جهان تفرج کن      پیش از آن روز کز جهان بروی

در پیوند با مطالب بالا در این سفرنامه تلاش کرده‌ام به صورت هدفمند و مقتضی گزیده‌ای از گنجینه‌ی ادبیات و شعر پارسی زبانان ساکن شبه قاره‌ی هند و هیمالیا را در کنار مکتوبات سفرنامه بیاورم. این منابع فراموش شده شامل اشعاری است که پارسی زبانان در توصیف شبه قاره هند سروده‌اند و به نوعی بیانگر نگرش احساس و تعلق خاطرشان به این سرزمین هاست.

سفرنامه محمد مهدی فاضل بیگیّ

سفرنامه‌های متعددی درباره‌ی سرزمین، مردم فرهنگ و طبیعت هند تبت و هیمالیا نوشته شده که البته بیشترشان را کاشفان و گردشگران غربی نگاشته‌اند. در این سفرنامه کوشیده‌ام از نگاه گردشگر و جستجوگری ایرانی این مناطق را تجربه کنم. جستجوگری که علاقه‌ی خاصی به یافتن نشانه‌ها و آثار برجای مانده از فرهنگ و ادبیات تمدن ایران در این مناطق دارد.

آقا بزرگ تهرانی در الذریعه درباره‌ی سفرنامه‌ها و فایده و نتیجه‌های آنها در ارتقاء پایه‌های علمی و فرهنگی جامعه می‌نویسد:

«رحله یا سفرنامه، به کتابی گفته می‌شود که نویسنده آنچه را که در شهر یا شهرهایی که به آنجا سفر کرده از قبیل اخبار مردم عقائد و آداب و رسوم آنان در زندگی و مرگ، دیده و شنیده گرد آورده یا در آن ،کتاب گزارش سفر دیگری را ارائه کرده است. در گذشته اینگونه کتابها اثر فراوانی در بالا بردن اندیشه‌های ملتها داشته‌اند؛ زیرا آمیختگی فرهنگها راه را برای نرم کردن و مهربانی و مهرورزی‌های بشری فراهم می‌سازد. کمی وسیله‌های نقلیه و سختی سفر در گذشته مهمترین بازدارنده در این راه بوده است.

به گونه‌ای که اگر کسی اقدام به مسافرت طولانی می‌کرد و به شهرهای دور می‌رفت، مردی شجاع و قهرمان و آگاه و با تجربه شناخته می‌شد. ولی سختی‌ها مانع حرکت تاریخ رو به جلو نشد. در طول زمان مردان جهانگردی پیدا شدند که مشهور شدند و به مناطق دوردست سفر کردند و اطلاعاتی را جمع آوری و فراهم کرده و آنچه در سفرها دیدند نگاشتند».

سفرنامه‌ها بسته به اهدافی که نویسندگان‌شان از سفر داشته‌اند نظیر تبلیغات مذهبی سیر و سیاحت مطالعات علمی مأموریت‌های سیاسی و…. به انواع مختلفی تقسیم می‌شوند. هدف این سفرنامه در میان گذاشتن لحظه‌های سفر با خوانندگان و ثبت و مستند سازی آنهاست؛ چرا که احساس می‌کنم خاطره‌ها و یادگارهای این سفرها دارند روز به روز کمرنگ‌تر می‌شوند.

کتاب پیش رو حاصل پنج سال زندگی‌ام در شبه قاره هند است. پنج سال از بهترین سال‌های عمرم از ۲۹ تا ۳۳ سالگی که در این گوشه‌ی دنیا سپری شد و حاصل آن سفرهایی به گوشه و کنار هند و نپال شد. سفر به مناطقی همچون کاتماندو، بختاپور، پکارا ، وستانگ، شیردی، وایزگ، گوا، بنگلور، میسور، هامپی، دهلی، بمبئی، راجستان، کشمیر، لاداخ و تبت، دارجلینگ، بنارس، کلکته، حیدرآباد، گوهاتی و آسام، شیملا، پونا، بیدر و گلبرگه و بیجاپور.

از این منظر شاید یکی از تفاوت‌های این سفرنامه با دیگر سیاحت‌نامه‌ها در این باشد که نویسنده برای مدتی نسبتاً طولانی در این سرزمین‌های دور افتاده زندگی کرده و کوشیده است دید نسبتاً عمیقی از زندگی، باور، فرهنگ و محیط مردمان محلی به دست آورد. به گونه‌ای که در بسیاری از موارد به عنوان فردی بومی و نه یک گردشگر خارجی در این جوامع پذیرفته شده است. امیداورم این سفرنامه بتواند جرقه‌ای باشد برای سفرهای بیشتر خوانندگانش به ویژه به نقاط کمتر شناخته شده و دورافتاده جهان. که اگر چنین باشد، شادا که به هدف غایی خود رسیده‌ام.

محمد مهدی فاضل بیگی

بهار ۱۳۹۶

مقاله‌های مهدی فاضل بیگی در سویلیکا

 

از توسعه نیافتگی تا توسعه پایدار 1: گمانه‏‌های جهانی توسعه و توسعه نیافتگی از فریبرز همزه‌ای و مهدی فاضل بیگی

از توسعه نیافتگی تا توسعه ی پایدار 2: گمانه‌های جهانی توسعه پایدار از فریبرز همزه‌ای و مهدی فاضل بیگی

از هند کوچک تا هند بزرگ یادی از دکتر مهدی فاضل بیگیّ

This post is available: