سفرنامه خواب چهل سالگی سفرنامه و عکسهای، پامیر گذرگاه واخان کاشغر و دره هنزا

سفرنامه خواب چهل سالگی سفرنامه و عکسهای پامیر، گذرگاه واخان کاشغر و دره هنزا کتابی است اگرچه به ظاهر سفرنامه‌ای که نویسنده‌ی آن تلاش کرده است ما را با خود به جاهایی و نزد کسانی ببرد که از روزگاران گذشته تا هم اکنون پیوندی ناگسستنی با ایرانیان دارند اما هنگامی که از راه نوشته‌ها با گردشگر همراه و هم قدم می‌شویم آنچنان در ژرفای تاریخ پیشین سرزمین کهن ایران و زبان بی‌بدیل فارسی گردش می‌کنیم که گاه با شگفتی دچار بی‌خبری از اطرافمان می‌گردیم آن گونه که تا پایان مسیر جز روایت‌هایی سحرانگیز و شیرین را نمی‌بینیم و نمی‌شنویم.

مقدمه کتاب سفرنامه خواب چهل سالگی

خانه‌ی دوست کجاست؟

در فلق بود که پرسید سوار

آسمان مکثی کرد

رهگذر شاخه‌ی نوری که به لب داشت به تاریکی شنها بخشید

و به انگشت نشان داد سپیداری و گفت

نرسیده به درخت، کوچه باغی‌ست که از خواب خدا سبزتر است و در آن عشق به اندازه‌ی پرهای صداقت آبی‌ست.

می‌روی تا ته آن کوچه که از پشت بلوغ سر به در می‌آرَد، پس به سمت گلِ تنهایی می‌پیچی، دو قدم مانده به گل

پای فواره‌ی جاوید اساطیر زمین می‌مانی

و تو را ترسی شفاف فرا می‌گیرد

در صمیمیت سیال فضا،

خش خشی می‌شنوی

کودکی می‌بینی

رفته از کاج بلندی بالا، جوجه بردارد از لانه‌ی نور

و از او می‌پرسی

خانه‌ی دوست کجاست؟

«سهراب سپهری، کتاب حجم سبز»

سپهری شعر «نشانی» خود را به ابوالقاسم سعیدی – نقاش معاصر – تقديم کرده است و اینکه چرا شعر نشانی، آغازگر این گفتار شده است را در ادامه‌ی آن بیان خواهم کرد.

سفرنامه و عکسهای پامیر، گذرگاه واخان کاشغر و دره هنزا

کتابی را که خوانندگان ارجمند پیش روی دارند اگرچه به ظاهر سفرنامه‌ای‌ست که نویسنده‌ی آن تلاش کرده است ما را با خود به جاهایی و نزد کسانی ببرد که از روزگاران گذشته تا هم اکنون پیوندی ناگسستنی با ایرانیان دارند اما هنگامی که از راه نوشته‌ها با گردشگر همراه و هم قدم می‌شویم آنچنان در ژرفای تاریخ پیشین سرزمین کهن ایران و زبان بی‌بدیل فارسی گردش می‌کنیم که گاه با شگفتی دچار بی‌خبری از اطرافمان می‌گردیم آن گونه که تا پایان مسیر جز روایت‌هایی سحرانگیز و شیرین را نمی‌بینیم و نمی‌شنویم.

نویسنده‌ی مسافر ما، بیشترین گستره‌ی دیدش را در این سیاحتنامه بر یکی از اقوام اصیل ایرانی (تاجیک) متمرکز کرده است. سید محمد اعلی مؤلف فرهنگ فارسی (نظام تاجیک را نسل ایرانی و فارسی زبان معنی می‌کند. استاد سعید نفیسی نیز در کتاب احوال و اشعار رودکی قوم تاجیک را نژادی ایرانی می‌داند و نقش سامانیان را در رواج زبان و ادبیات فارسی آن گونه تأثیر گذار قلمداد می‌کند که پس از هزار و اندی سال تاجیکها در حفظ زبان فارسی تاکنون بر پیمان پیشینیان خود استوار مانده‌اند.

سفرنامه خواب چهل سالگی از دکتر مهدی فاضل بیگیّ

گذشته از این نمی‌توان علاقه‌ی وافر شاعران و نویسندگان کرمانشاهی را نیز نسبت به کشور تاجیکستان و مردم تاجیک نادیده گرفت در باور هنرمندان اهل قلم کرمانشاه همواره حس برادر خواندگی با تاجیکها آشکار است و سرچشمه‌ی این احساس بر می‌گردد به شاعرِ پروازه‌ی معاصر، ابوالقاسم خان لاهوتی کرمانشاهی که در عهد گذشته پیوندی ناگسستنی را بین مردم تاجیکستان و ایران و به ویژه کرمانشاهیان ایجاد کرده است.

شاید این همه احساس شاعرانه‌ای که نویسنده‌ی این کتاب در دیدن و توصیف جای جای سرزمین کهن تاجیکستان دارد به همین خاطر است تا به ما بفهماند که کرمانشاهی دیگری دوباره قدم بر همان عرصه‌ای گذاشته که شعر و ترانه‌اش آسمانی‌ست و نسیم شبانگاهی و سحرگاهیاش زمزمه گرِ لالایی‌های مهربانی و موسیقی روح نوازی از ماورای پیچیدگی‌های این روزگار پر هیاهوی مجازی است و چنین است که برای ما یاد آورنده‌ی گذشته و پیشینه‌ی شعر و نثر شکوهمند و شیوای زبان فارسی می‌باشد.

اگرچه بر آن نیستم که این پیشگفتار را به درازا بکشم و حوصله‌ی خوانندگان گرامی را تنگ کنم ولی حیفم می‌آید که به مختصری از احوال نویسنده‌ی این اثر خواندنی اشاره‌ای نکنم. همان گونه که در ابتدای سخن، شعر “نشانی” را خاطرنشان کردم برای خودم که آشناتر از شما به نویسنده‌ام این شعر هم تفسیری شاعرانه است از زندگی زنده یاد ” فاضل بیگی” و هم گذشته از آن از یک سو، ضمن این که قلم و طرز توصیف خیال انگیز در گوشه گوشه‌ی نوشته‌هایش همچون نوش دارویی تاب تأثیر بسزایی بر خواننده داشته از دیگر سو در سفرنامه‌ی اول‌اش «شانگری لا» در جستجوی آرمان شهری خیالی و بهشتی زمینی می‌گردد که به بهترین گونه، مردمش در آرامش خیال از آنجا لذت می‌برند و طول عمری دراز دارند.

اینجاست که اندیشه‌ی این نویسنده را می‌توان در موازات شعرِ “نشاني” سپهری دانست شعری که صاحب نظران ادبی آن را از بهترین آثار کوتاه سپهری می‌دانند و یک شاهکار ادبی به حسابش می‌آورند.

دکتر محمد مهدی فاضل بیگیّ

دکتر محمد مهدی فاضل بیگیّ، شب سه شنبه ۱۳۶۰/۲۲/۱۰ در کرمانشاه به دنیا آمد و تحصیلات خود را تا پایان کارشناسی در کرمانشاه گذرانید. در دانشگاه علوم و تحقیقات تهران، کارشناسی ارشدش را به اتمام رساند و سپس برای گذراندن دوره‌ی دکترای کشاورزی راهی هندوستان گردید؛ متأسفانه در سالهای آخری که در هند بود به سرطان خون مبتلا شد. “همان بیماری‌ای که سپهری را نیز گرفتار خود کرد”؛ برای معالجه به ایران برگشت و پس از درمان دوباره به هند رفت. چند وقتی خبری از بیماری‌اش نبود، مدرک دکترایش را در دانشگاه فناوری جواهر لعل نهرو در شهر حیدرآباد، با معدل A به پایان رساند.

درسش که تمام شد به ایران برگشت و در شورای عالی استانها در تهران مشغول به کار شد. بعد از ۵ سال متأسفانه بیماری‌اش عود کرد. در کرمانشاه مراحل شیمی درمانی‌اش را انجام می‌داد و مابین محل درمان و محل کارش مدام در رفت و آمد بود. هم با بیماری‌اش مبارزه می‌کرد، هم به کار اداری‌اش می‌پرداخت، هم تحقیقات می‌کرد و هم از همه مهمتر در جستجوی شانگری لا بود و به همین خاطر برای انجام تحقیقاتش در “دره هانزا” عزم سفر به کشور پاکستان می‌کند، هواپیمایش کنسل می‌شود، با سواری از راه زمینی راهی سفرش می‌گردد، در سفر به پاکستان برایش سانحه‌ای پیش می‌آید و به تهران منتقل می‌شود. همزمان بیماری‌اش نیز بر می‌گردد.

سفرنامه خواب چهل سالگی  اثر دکتر محمد مهدی فاضل بیگیّ

پس از دو هفته مداوا در بیمارستان فیروزگر تهران، در همان شبی که پزشکان معالجش سلامتی‌اش را تأیید می‌کنند و تصمیم می‌گیرند فردای آن شب ترخیصش کنند به مادرش می‌گوید که بوی مرگ را می‌شنود و در کمال ناباوری حدود چند دقیقه بعد از آن در آغوش پر مهر مادرش آرام می‌گیرد و در شب ۱۳۹۷/۱۰/۲۳ پس از گذشت یک روز از ۳۷ سالگی‌اش راهي “خانه‌ی دوست” می‌شود.

دکتر محمدمهدی فاضل بیگی به زبان‌های انگلیسی، هندی و پاکستانی تسلط کامل داشت و روان و فصیح به آن زبان‌ها سخن می‌گفت. وی ضمن اینکه همراه با استادش – جناب آقای پروفسور محمدرضا “فریبرز” همزه‌ای – کتاب دانشگاهی ” از توسعه نیافتگی تا توسعه پایدار” را در دو جلد؛ جلد یک، “گمانه‌های جهانی توسعه و توسعه نیافتگی” و جلد دو، “گمانه‌های جهانی توسعه‌ی پایدار“، تألیف کرد و در سال ۱۳۹۰ توسط انتشارات دانشگاه رازی کرمانشاه به چاپ رسید، کتاب‌ها و مقالات علمی و پژوهشی دیگری نیز دارد که در پایان این مقدمه به آنها اشاره خواهم کرد.

آخرین پست انستاگرامی دکتر محمد مهدی فاضل بیگیّ

اما پیش از آنکه به کتاب‌ها و مقاله‌هایش بپردازم توجه شما را به یکی از پست‌های آخر اینستاگرامش جلب می‌کنم که نوشته بود؛

«…….. من طلوع آفتاب را بر روی قله اورست از فاصله‌ای نه چندان دور به تماشا نشسته‌ام،

در کوهپایه‌های هیمالیا با کودکانش دویده‌ام،

در دره‌های کشمیر با دخترکانش به جستجوی گیاه‌های کوهی بوده‌ام،

در “تبت” به جستجوی ردپاهای پلنگ برفی رفته‌ام،

در کلکته در رود گنگ برای رسیدن به “نیروانا” غسل کرده‌ام،

در بیابان تار به دنبال پایتخت کولی‌های جهان “جیسمیر” بوده‌ام،

در الورا و آجانتا قدیمی‌ترین غارهای بودایی جهان را دیده‌ام، در روستاهای کازا از مرتفع‌ترین سکونت‌گاه‌های بشر، شب را به صبح رسانده‌ام،

در تپه‌های “دارجلینگ” در کنار” پاندا”های قرمز چای نوشیده‌ام،

در باغ‌های قهوه در خلیج “بنگال”، آسمان شب را به نظاره نشسته‌ام،

در “بنارس” به دنبال چراغ ابدی سهراب، کوچه به کوچه گشته‌ام،

در کنار جسدهای در حال سوختن هندوها، زندگی و مرگ را بارها به تماشا نسشته‌ام،

در “کازیرانگا” به دیدار آخرین بازماندگان کرگدن آسیایی رفته‌ام،

در اقیانوس هند جزیره به جزیره گشته‌ام،

از حمله‌ی نیمه کاره‌ی گله‌ی فیل‌های “آسام” جان سالم به در برده‌ام،

من هزاران کیلومتر راه پیموده‌ام،

حتی تا همین جا بیش از اندازه‌ی یک نفر عادی زندگی کرده‌ام،

با این همه اینجا، درست همینجا و اکنون، قدم از قدممان نیست».

یکی از دوستانش – “سید پیمان حقیقت طلب” در فضای مجازی درباره‌اش می‌نویسد: «حس می‌کنم همین که آدمی در جستجوی شانگری لا باشد و دست از جستجو برندارد، یعنی سعادت دو دنیا، حتی اگر به چهل سالگی نرسد و سفرنامه‌ی خواب چهل سالگی اش نیمه تمام بماند و هم اکنون شایسته است که سپاسگزار مادر دانشور (سرکار خانم خزایی) و مهربانِ زنده یاد دکتر فاضل بیگی باشم که برای چاپ و نشر “خواب چهل سالگی” که پیش روی شماست تلاشی ستودنی کرد تا این سفرنامه‌ی رؤیایی، چشم روشنی‌ای باشد برای علاقمندان به نوشته‌های به تعبیر خود او (مهدی جانش).

دیگر تألیفات و مقالات ،ایشان به این قرار می‌باشند:

• ۱- در جستجوی شانگری – لا: سفرنامه و عکس‌های کشمیر هند نپال و تبت نویسنده: محمد مهدی فاضل بیگی، ویراستار: نیما سلیمی، چاپ اول ۱۳۹۷، چاپ دوم ۱۳۹۹، نشر مثلث تهران،
• ۲-  اقتصاد ایران با تکیه بر روستا: تألیف غلامرضا یاوری و محمد مهدی فاضل بیگی، انتشارات پیام نور تهران ۱۳۸۹،
• 3- کتابچه‌ی آموزشی دوره‌ی پنجم شوراهای اسلامی،گردآورندگان؛ منصور روشناسی، محمد تقی معینی، علی احمدی، محمد مهدی فاضل بیگی؛ نشر دارخوین اصفهان ۱۳۹۷ – :تصویرگر حامد شاه مرادی؛
• 4- اجلاس جهانی شوراها و شهرداران ۲۰۱۶، گردآوری مجموعه مقالات نخستین اجلاس جهانی شوراها و شهرداران ۲۰۱۶، با همکاری کوروش عابدینی و منصور روشناسی؛
• ۵ –  مقاله‌ی علمی وزارت علوم” واکاوی چالش‌های فراروی صندوق بیمه محصولات کشاورزی در ایران” نوشته محمد مهدی فاضل بیگی و غلامرضا یاوری بهار ۱۳۸۹،
• ۶ –  مقاله‌ی آینده‌ی مشترک ما و محیط زیست پایدار، نوشته‌ی محمد مهدی فاضل بیگی ۱۴ مرداد ۱۳۸۶، اعتماد ملی؛
• ۷ مقاله‌ی بررسی آثار توسعه و پایداری زیست بوم منطقه‌ی (هورامان) فصلنامه‌ی محیط شناسی دانشکده محیط زیست دانشگاه تهران دوره ۳۷ شماره 57، 1390،
• 8 – مقاله‌ی کارآفرینی روستایی، راهکاری در جهت توسعه‌ی اقتصادی و عدالت اجتماعی، نویسندگان محمد مهدی فاضل بیگی و غلامرضا یاوری ۱۳۸۷ اولین همایش ملی توسعه‌ی فعالیت‌های اقتصادی؛
• 9 – مقاله‌ی سبه مال معماری سنتی ایل کرد کلهر، نویسندگان عبدالحمید پاپ نشمیل افشارزاده و محمد مهدی فاضل بیگی، ۱۳۸۷ نخستین همایش فناوری‌های بومی ایران،
• ۱۰ –  مقاله‌ی بررسی نقش دانش بومی آبخیزداری در توسعه ی پایداری روستایی، نوشته‌ی محمد مهدی فاضل بیگی 1386، چهارمین همایش ملی علوم مهندسی آبخیزداری ایران، مدیریت حوزه های آبخیز.

همت علی اکرادی

پاییز ۱۴۰۲

از هند کوچک تا هند بزرگ یادی از دکتر مهدی فاضل بیگیّ

This post is available: