معرفی کتاب گمانه‌های جهانی توسعه پایدار | از توسعه نیافتگی تا توسعه پایدار

گمانه‌های جهانی توسعه پایدار

کتاب گمانه‌های جهانی توسعه پایدار جلد دوم از مجموعه پژوهش‌های از توسعه نیافتگی تا توسعه پایدار یکی از ارزنده‌ترین تلاش‌های آرمان‌گرایانه‌ای است که سازمان دانش بومی و فرهنگ شفاهی در راستای دستیابی به توسعه پایدار انجام داده است. در این کتاب فریبرز همزه‌ای و مهدی فاضل بیگی مجموعه‌ای کامل از گمانه‌های جهانی توسعه پایدار  که در جهان در رابطه با چگونگی راه‌های رسیدن به توسعه پایدار وجود دارد را گردهم آورده‌اند تا پژوهش‌گران آینده راحت تر بتوانند در این زمینه به پیش بتازند. مجموعه از توسعه نیافتگی تا توسعه‌ی پایدار شامل سه جلد است که جلد اول آن گمانه‌های جهانی توسعه و توسعه نیافتگی است، جلد دوم گمانه‌های جهانی توسعه پایدار و جلد سوم جایگاه دانش بومی باغداری و جنگل‌کاری هورامان در توسعه پایدار می باشد. 

این نوشته برگرفته از پیشگفتار جلد دوم این مجموعه می‌باشد. در صورتی که به آگاهی بیشتر از مطالب این صفحه در رابطه با کتاب؛ از توسعه نیافتگی تا توسعه پایدار گمانه‌های جهانی توسعه پایدار  نیاز دارید، می توانند؛ پیشگفتار و فهرست مطالب این کتاب را در قالب فایل PDF  در ادامه همین نوشته از لینک نام کتاب دانلود نمایند. 

گمانه‌های جهانی توسعه پایدار

گمانه‌های جهانی توسعه پایدار

از آن‌جا که کرمانشاه یکی از قطب­‌های کشاورزی کشور است، دیر زمانی است که نگارنده در کنار همکاران خود در گروه ترویج و توسعه­‌ی کشاورزی دانشگاه رازی، به تلاش­‌های گوناگونی در راستای معرفی و شناخت موضوع و راهبرد ویژه­‌ی توسعه‌­ی پایدار دست زده است. در سال ۱۳۸۰ برای نخستین بار همایش توسعه­‌ی پایدار و عدالت اجتماعی با شرکت صدها نفر از دست اندرکاران در دانشکده­‌ی کشاورزی دانشگاه رازی سازمان داده شد. سخنران مهمان در این همایش پروفسور مسرت از دانشگاه اوزنابروک آلمان بود.

هم­چنین به یاری همکار پرتلاش خود دکتر عبدالحمید پاپ‌زن در اردیبهشت سال ۱۳۸۱ نخستین همایش ملی گیاهان دارویی برگزار شد و در دهم و یازدهم مهرماه سال ۱۳۸۲ نخستین همایش دانش بومی و فرهنگ شفاهی با شرکت بسیاری از دست اندرکاران فرهنگ بومی کرمانشاه اجرا گردید. آقای پروفسور فیلیپ کرین بروک از دانشگاه گوتینگن آلمان نیز سخنران مهمان این همایش بود. به دنبال این همایش نیز در آذرماه ۱۳۸۳ خورشیدی به همراه دکتر عبدالحمید پاپ زن سازمان غیردولتی دانش بومی و فرهنگ شفاهی ایران باختری بنیاد نهاده شد.

سازمان دانش بومی و فرهنگ شفاهی باختر ایران

این سازمان تا کنون توانسته است به انتشار شماری کتاب در راستای آرمان­‌های توسعه‌­ی پایدار و فرهنگ آن بپردازد. هم چنین گروه ترویج و توسعه­‌ی کشاورزی دانشگاه رازی که در اردیبهشت ۱۳۸۸ نخستین همایش ملی توسعه­‌ی پایدار روستایی را اجرا کرده، و تلاش کرد تا با انتشار نخستین نشریه­‌ی علمی ایرانی در میدان توسعه­‌ی پایدار، کنش­گری فرهنگی خود را از سطح بومی به سطح کشوری گسترش داده و به قطب علمی این رشته تبدیل گردد.

با وجود تلاش­‌هایی از این گونه و دیگر تلاش­‌های منطقه­‌ای و کشوری که در راستای گسترش گمانه‌های توسعه پایدار در ایران انجام گرفته، این موضوع هنوز هم حتا در میان بسیاری از دست اندرکاران سازمان­‌های کشاورزی و منابع طبیعی ناشناخته مانده است. چنین می­‌نماید که برای بسیاری، اگر هم چیزی در این باره شنیده باشند، بیشتر بر این پندارند که مراد از پایداری همان معنی واژه­‌گی آن است و نه یک راهبرد پیچیده و مهم در برابر گمانه­‌های پیشین. از سوی دیگر، با وجود شماری از کتاب‌­هایی که در‌باره‌ی این موضوع از زبان­‌های اروپایی برگردانده شده‌­اند، یکی از دشواری­‌هایی که وجود دارد، این است که کتابی برای آغازگران درس توسعه‌­ی پایدار، برای آشنایی نخستین با این رشته به زبان فارسی نداریم. از این­رو نگارندگان امیدوارند که این کتاب بتواند نیاز موجود را بر آورده کند.

تفاوت توسعه پایدار با انگاره‌هایی جهانی توسعه پایدار

موضوع توسعه­‌ی پایدار دارای تفاوت­‌های بسیاری با انگاره­‌هایی است که تا کنون در جهان، درباره­‌ی توسعه­‌ی پایدار پیش کشیده شده‌­اند. مهم­ترین تفاوت این انگاره‌­های نو با انگاره‌­های پیشین این است که این­ها تنها برای کشورهای توسعه نیافته داده نشده و برآنند که تا به سبب جهانی شدن چالش‌­ها، باید همه­‌ی کشورهای جهان با آن درگیر گردند. دلیل جهانی بودن این انگاره­‌های نو این است که این­ها از میان بحران‌های محیطی و جنبش زیست محیطی زاده شده­‌اند. به همین جهت، در این راهبرد مانند گمانه­‌های پیشین، کشورهای توسعه یافته و توسعه نیافته در برابر هم و در ستیز با هم پنداشته نمی‌شود.

از همه مهمتر این که انگاره­‌های نو، دیگر نمی‌­توانند تنها در سخن باقی بمانند و بهر رو بایستی به اجرا در بیایند؛ چه این بار آینده­‌ی کره­‌ی زمین به آن بستگی دارد. برای همین انگاره­‌های توسعه­‌ی پایدار که در درون یک بحران جدی پدیدار شده، دیگر نمی­‌تواند تنها یک اندیشه­‌ی روشن‌فکرانه یا یک گفتمان زودگذر باشد. درست به این جهت، این راهبرد تلاش دارد تا از ساده‌انگاری آرمان­‌گرایانه دوری کند؛ اگر چه در عین حال بیشتر از هر انگاره­‌ی دیگری، نیاز به تلاش‌­های آرمان گرایانه برای اجرا دارد. به دلیل­‌های فراوان، راهبرد توسعه­‌ی پایدار نمی­‌تواند به راه‌کارهای معجزه‌­آسا دل خوش دارد؛ اگر چه جهانی که در برابر پرتگاه  است، نمی‌­تواند به معجزه نیاز نداشته باشد.

مشارکت باورمندانه­‌ی توده­‌های مردم 

یکی دیگر از تفاوت­‎های موجود میان توسعه­‌ی پایدار و گمانه­‌های گذشته این است که اگر در گذشته، عامل سیاسی نقش اصلی را به گردن گرفته بود، در راه­کرد نو، این عامل فرهنگی است که سنگین­‌ترین بار را بر دوش می‌­برد. از سوی دیگر، اگر در گذشته کار بایستی از بالا آغاز می­‌شد، این بار توسعه­‌ی از پایین به بالا نیز دارای اهمیت فراوان است. پس با وجود بهره‌­گیری از دانش خبرگان جامعه، این توده‌های مردم هستند که بار سنگین ­تر را بر دوش خواهد برد. از این رو یکی از ستون­‌های این راهبرد مشارکت باورمندانه­‌ی توده­‌های مردم است.

از این گونه تفاوت‌­ها که بگذریم، راه توسعه­‌ی پایدار نمی‌­تواند به یک گمانه‌ی ثابت و همیشگی و همه‌گیر باور داشته باشد؛ چه این یک روند است که در هر زمان و مکانی می­‌تواند مورد بازرسی و بازبینی و بهسازی مجدد قرار گیرد. آنچه که باید پایدار باشد این است که هیچ چیز نباید همیشگی و پایانی انگاشته شود و این روش، توانایی خود را در آماده بودن برای بهسازی و دگرگونی و نقد خود می­‌بیند. همان‌­گونه که پیش از این آمد، توسعه­‌ی پایدار یک راهبرد جامع­‌نگراست و باید همه­‌ی میدان‌های سیاسی، اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی و…. را در بر بگیرد. از یک سو، نگاه به همه­‌ی مردم جهان است و از سوی دیگر، راه کار شکل بومی دارد و بر آن است که  باید در کنش­گری بومی، جهانی اندیشید.

گمانه‌های جهانی توسعه و توسعه نیافتگی از فریبرز همزه‌ای و مهدی فاصل بیگی
گمانه‌های جهانی توسعه و توسعه نیافتگی از فریبرز همزه‌ای و مهدی فاصل بیگی

از توسعه نیافتگی تا توسعه پایدار

توسعه­‌ی پایدار به راه حل­‌های همگانی امید ندارد و راه حل نهایی را، در اجرای روش­‌های بومی و منطقه‌­ای می­‌بیند. توسعه­‌ی پایدار گوناگونی فرهنگی را (مانند گوناگونی آب و هوایی و تاریخی) مشکل کار خود ندیده و حتا آن را مزیت و توانایی می­‌انگارد. بهمین جهت می‌بایست تلاش نمود تا آن‌جا که شدنی است، برای هر بوم و سرزمین، الگوی ویژه‌­ای را ساخت که در پایان، در پیوند ارگانیک با دیگر الگوهای جهان باشد. در این راستا باید از دستاوردهای دانش بومی هر سرزمین (که در درازای زمان به دست آمده­‌اند) بهره‌­برداری بهینه نموده و آن­ها را با یافته­‌های دانش فرامدرن آمیخت.

بی­گمان توسعه­‌ی پایدار نباید و نمی­‌تواند تنها ایدئولوژی شماری از خبرگان و روشنفکران باشد، بلکه باید به شکل یک باور، برای بدنه­‌ی اصلی جامعه­‌ی بشری استوار گردد؛ به گونه‌­ای که بیشتر انسان‌ها، کنش­گری در این راستا را تنها و تنها برای سود نزدیک و کوتاه مدت خود انجام ندهند. از آنجا که هر یک کنش و کنش هر یک فرد دارای اهمیت فراوان است، انتشار این کتاب نیز از جایگاه ویژه‌ای برخوردار خواهد بود.

چندین سال است که نگارندگان نیاز به وجود یک کتاب را احساس کرده که بتواند در آغاز کار آموزش و پژوهش در راستای توسعه­‌ی پایدار، فارسی زبانان را، با برخی از انگاره­‌های جهانی آشنا نماید. نیاز به وجود چنین کتابی را نگارنده به ویژه هنگام انجام یک مصاحبه احساس نمود که با عنوان: “الگوی آینده­‌ی ایران برای رهایی از وضعیت موجود: توسعه­‌ی پایدار” در: روزنامه­‌ی “ایران” (شماره‌­ی ۲۷۰۵) به تاریخ پنجشنبه ۲ بهمن­ ماه، ۱۳۸۲ خورشیدی، منتشر گردید. از این­رو نگارندگان امیدوار هستند که این کتاب بتواند نیاز موجود را بر آورده کند. به ویژه امید است که این کتاب بتواند برای کسانی که پا در میدان پر‌مسئولیت توسعه­‌ی پایدار نهاده‌اند، آغازگری سودمند و درست باشد.

گمانه‌های جهانی توسعه پایدار

شاید هم این کتاب بتواند برای علاقمندان و دانش­جویان و پژوهشگران برای گزینش راه آینده در آموزش و پژوهش تخصصی نیز، راهنمایی کم و بیش با ارزش باشد. البته در زمان کنونی برای کار پژوهشی تخصصی و پیشرفته، بدون بهره­‌گیری از کتاب‌هایی که در زبان­‌های اروپایی نوشته شده‌­اند، امکان­پذیر نمی­‌باشد. از این­رو این کتاب تنها برای بهره­‌گیری فارسی زبانانی است، که گام­‌های نخستین را در این میدان بر می­‌دارند. همچنین نگارندگان امیدوار هستند که این کتاب بتواند برای کسانی که نیاز به یک آشنایی کلی با موضوع توسعه­‌ی پایدار دارند و به ویژه برای برخی از دست اندر‌کاران سیاست­گزاری کشور سودمند باشد.

البته این کتاب هم­چنین می­‌تواند برای کسانی که به زبان­‌های اروپایی آشنایی دارند، آغازگری سودمند باشد. چه آشنا شدن با گمانه­‌های توسعه­‌ی پایدار به زبان مادری می­‌تواند آسان­تر و کوتاه­تر انجام گیرد. چنین خواننده­ای می­‌تواند با بهره‌­گیری از کتاب­‌نامه‌­ی انگلیسی به پیگیری پژوهش‌­های پیشرفته­‌ی خود بپردازد. کتاب­نامه­‌ی نامبرده، دربرگیرنده­‌ی پژوهش‌های اصلی و شناخته شده‌­ای است که در متن فارسی به آن­ها پرداخته شده است.

گمانه‌های جهانی توسعه پایدار
گمانه‌های جهانی توسعه پایدار از فریبرز همزه‌ای و مهدی فاضل بیگی از سری پژوهش‌های توسعه نیافتگی تا توسعه پایدار

انگاره‌ای ایرانی از همزه‌ای در رابطه با توسعه پایدار

این کتاب با معرفی دو انگاره­‌ی ایرانی و یونانی باستان آغاز می­‌گردد. بخش انگاره‌­ی ایرانی گوشه‌­ای از پژوهش‌­های بلند مدت همزه‌­ای است که در اینجا برای نخستین بار پیشکش می­‌گردد. دیگر بخش‌های کتاب با یاری مهدی فاضل‌بیگی انجام گرفته است. این بخش ثمره­‌ی پژوهش کتابخانه‌ای از پژوهش‌­هایی است که به زبان فارسی برگردانده شده­‌اند. به همین جهت عنوان این کتاب‌ها برای پژوهندگان برای مراجعه و پژوهش‌های بعدی آورده شده است.

باید یادآور شد که راهبرد توسعه­‌ی پایدار پیچیده‌­ترین و سخت‌­ترین راهبرد توسعه در جهان شمرده می‌­شود؛ به ویژه از آن­‌رو که می­‌بایست بیشترین شمار مردم را درگیر نماید. ولی با وجود همه­‌ی دشواری‌­های این راهبرد، انسان امروزی به سبب مصیبت­‌هایی که دچار جهان نموده است، چاره‌­ای جز رفتن از این راه را ندارد.

درگیر کردن توده­‌ها و روند توسعه­‌ی از پایین به بالا، کاری فراتر از کار دانش‌­آموزی یا گمانه پردازی‌های رایج است. درگیر کردن توده‌­های مردم، بدون ایجاد نسبی عدالت اجتماعی و اقتصادی انجام پذیر نمی‌­باشد. از این رو توسعه باید در راستای ایجاد یک اقتصاد انسانی و دوستانه باشد؛ یعنی همان چیزی که امروزه به آلمانی  Solidarische Wirtschaft یا اقتصادی بر پایه­‌ی همبستگی (و نه تنها سود فردی) خوانده می‌­شود. یعنی بدون ایجاد یک اقتصاد انسانی، نمی‌توان امیدوار شد که رفتارهای مردم با یکدیگر، بر پایه­‌ی مهرِ پاک به جهان هستی باشد. این همان عشق خردمندانه به خویش می­‌تواند باشد که نیاکان ایرانیان به یک فلسفه و جهان­‌بینی در راستای پایداری و نگاهداری زیستگاه خود دست یافته بودند که انگار درست برای زمانه‌­ی‌ امروز نیز اندیشیده شده بود.

تهیه کتاب از توسعه نیافتگی تا توسعه پایدار جلد اول

تهیه کتاب از توسعه نیافتگی تا توسعه پایدار جلد دوم

تهیه کتاب از توسعه نیافتگی تا توسعه پایدار جلد سوم

This post is available: فارسی انگلیسی

دیدگاهتان را بنویسید

This site uses cookies to offer you a better browsing experience. By browsing this website, you agree to our use of cookies.