معرفی کتاب
معرفی کتاب گمانه‌های جهانی توسعه پایدار | از توسعه نیافتگی تا توسعه پایدار
آبان
کتاب گمانه‌های جهانی توسعه پایدار جلد دوم از مجموعه پژوهش‌های از توسعه نیافتگی تا توسعه پایدار یکی از ارزنده‌ترین تلاش‌های آرمان‌گرایانه‌ای است که سازمان دانش بومی و فرهنگ شفاهی در راستای دستیابی به توسعه پایدار انجام داده است. در این کتاب فریبرز همزه‌ای و مهدی فاضل بیگی مجموعه‌ای کامل از گمانه‌های جهانی توسعه پایدار که در جهان در رابطه با چگونگی راه‌های رسیدن به توسعه پایدار وجود دارد را گردهم آورده‌اند تا پژوهشگران آینده راحت تر بتوانند در این زمینه به پیش بتازند. مجموعه از توسعه نیافتگی تا توسعه‌ی پایدار شامل سه جلد است که جلد اول آن گمانه‌های جهانی توسعه و توسعه نیافتگی است، جلد دوم گمانه‌های جهانی توسعه پایدار و جلد سوم جایگاه دانش بومی باغداری و جنگل‌کاری هورامان در توسعه پایدار می باشد.
این نوشته برگرفته از پیشگفتار جلد دوم این مجموعه می‌باشد. در صورتی که به آگاهی بیشتر از مطالب این صفحه در رابطه با کتاب؛ از توسعه نیافتگی تا توسعه پایدار گمانه‌های جهانی توسعه پایدار نیاز دارید، می توانند؛ پیشگفتار و فهرست مطالب این کتاب را در قالب فایل PDF در ادامه همین نوشته از لینک نام کتاب دانلود نمایند.
گمانه‌های جهانی توسعه پایدار
از آنجا که کرمانشاه یکی از قطب‌های کشاورزی کشور است، دیر زمانی است که نگارنده در کنار همکاران خود در گروه ترویج و توسعه‌ی کشاورزی دانشگاه رازی، به تلاش‌های گوناگونی در راستای معرفی و شناخت موضوع و راهبرد ویژه‌ی توسعه‌ی پایدار دست زده است. در سال ۱۳۸۰ برای نخستین بار همایش توسعه‌ی پایدار و عدالت اجتماعی با شرکت صدها نفر از دست اندرکاران در دانشکده‌ی کشاورزی دانشگاه رازی سازمان داده شد. سخنران مهمان در این همایش پروفسور مسرت از دانشگاه اوزنابروک آلمان بود.
همچنین به یاری همکار پرتلاش خود دکتر عبدالحمید پاپ‌زن در اردیبهشت سال ۱۳۸۱ نخستین همایش ملی گیاهان دارویی برگزار شد و در دهم و یازدهم مهرماه سال ۱۳۸۲ نخستین همایش دانش بومی و فرهنگ شفاهی با شرکت بسیاری از دست اندرکاران فرهنگ بومی کرمانشاه اجرا گردید. آقای پروفسور فیلیپ کرین بروک از دانشگاه گوتینگن آلمان نیز سخنران مهمان این همایش بود. به دنبال این همایش نیز در آذرماه ۱۳۸۳ خورشیدی به همراه دکتر عبدالحمید پاپ زن سازمان غیردولتی دانش بومی و فرهنگ شفاهی ایران باختری بنیاد نهاده شد.
سازمان دانش بومی و فرهنگ شفاهی باختر ایران
این سازمان تا کنون توانسته است به انتشار شماری کتاب در راستای آرمان‌های توسعه‌ی پایدار و فرهنگ آن بپردازد. هم چنین گروه ترویج و توسعه‌ی کشاورزی دانشگاه رازی که در اردیبهشت ۱۳۸۸ نخستین همایش ملی توسعه‌ی پایدار روستایی را اجرا کرده، و تلاش کرد تا با انتشار نخستین نشریه‌ی علمی ایرانی در میدان توسعه‌ی پایدار، کنشگری فرهنگی خود را از سطح بومی به سطح کشوری گسترش داده و به قطب علمی این رشته تبدیل گردد.
با وجود تلاش‌هایی از این گونه و دیگر تلاش‌های منطقه‌ای و کشوری که در راستای گسترش گمانه‌های توسعه پایدار در ایران انجام گرفته، این موضوع هنوز هم حتا در میان بسیاری از دست اندرکاران سازمان‌های کشاورزی و منابع طبیعی ناشناخته مانده است. چنین می‌نماید که برای بسیاری، اگر هم چیزی در این باره شنیده باشند، بیشتر بر این پندارند که مراد از پایداری همان معنی واژه‌گی آن است و نه یک راهبرد پیچیده و مهم در برابر گمانه‌های پیشین. از سوی دیگر، با وجود شماری از کتاب‌هایی که دربارهی این موضوع از زبان‌های اروپایی برگردانده شده‌اند، یکی از دشواری‌هایی که وجود دارد، این است که کتابی برای آغازگران درس توسعه‌ی پایدار، برای آشنایی نخستین با این رشته به زبان فارسی نداریم. از اینرو نگارندگان امیدوارند که این کتاب بتواند نیاز موجود را بر آورده کند.
تفاوت توسعه پایدار با انگاره‌هایی جهانی توسعه پایدار
موضوع توسعه‌ی پایدار دارای تفاوت‌های بسیاری با انگاره‌هایی است که تا کنون در جهان، دربارهی توسعه‌ی پایدار پیش کشیده شده‌اند. مهمترین تفاوت این انگاره‌های نو با انگاره‌های پیشین این است که اینها تنها برای کشورهای توسعه نیافته داده نشده و برآنند که تا به سبب جهانی شدن چالش‌ها، باید همه‌ی کشورهای جهان با آن درگیر گردند. دلیل جهانی بودن این انگاره‌های نو این است که اینها از میان بحران‌های محیطی و جنبش زیست محیطی زاده شده‌اند. به همین جهت، در این راهبرد مانند گمانه‌های پیشین، کشورهای توسعه یافته و توسعه نیافته در برابر هم و در ستیز با هم پنداشته نمی‌شود.
از همه مهمتر این که انگاره‌های نو، دیگر نمی‌توانند تنها در سخن باقی بمانند و بهر رو بایستی به اجرا در بیایند؛ چه این بار آینده‌ی کره‌ی زمین به آن بستگی دارد. برای همین انگاره‌های توسعه‌ی پایدار که در درون یک بحران جدی پدیدار شده، دیگر نمی‌تواند تنها یک اندیشه‌ی روشن‌فکرانه یا یک گفتمان زودگذر باشد. درست به این جهت، این راهبرد تلاش دارد تا از ساده‌انگاری آرمان‌گرایانه دوری کند؛ اگر چه در عین حال بیشتر از هر انگاره‌ی دیگری، نیاز به تلاش‌های آرمان گرایانه برای اجرا دارد. به دلیل‌های فراوان، راهبرد توسعه‌ی پایدار نمی‌تواند به راه‌کارهای معجزه‌آسا دل خوش دارد؛ اگر چه جهانی که در برابر پرتگاه است، نمی‌تواند به معجزه نیاز نداشته باشد.
مشارکت باورمندانه‌ی توده‌های مردم
یکی دیگر از تفاوت‌های موجود میان توسعه‌ی پایدار و گمانه‌های گذشته این است که اگر در گذشته، عامل سیاسی نقش اصلی را به گردن گرفته بود، در راهکرد نو، این عامل فرهنگی است که سنگین‌ترین بار را بر دوش می‌برد. از سوی دیگر، اگر در گذشته کار بایستی از بالا آغاز می‌شد، این بار توسعه‌ی از پایین به بالا نیز دارای اهمیت فراوان است. پس با وجود بهره‌گیری از دانش خبرگان جامعه، این توده‌های مردم هستند که بار سنگین تر را بر دوش خواهد برد. از این رو یکی از ستون‌های این راهبرد مشارکت باورمندانه‌ی توده‌های مردم است.
از این گونه تفاوت‌ها که بگذریم، راه توسعه‌ی پایدار نمی‌تواند به یک گمانه‌ی ثابت و همیشگی و همه‌گیر باور داشته باشد؛ چه این یک روند است که در هر زمان و مکانی می‌تواند مورد بازرسی و بازبینی و بهسازی مجدد قرار گیرد. آنچه که باید پایدار باشد این است که هیچ چیز نباید همیشگی و پایانی انگاشته شود و این روش، توانایی خود را در آماده بودن برای بهسازی و دگرگونی و نقد خود می‌بیند. همان‌گونه که پیش از این آمد، توسعه‌ی پایدار یک راهبرد جامع‌نگراست و باید همه‌ی میدان‌های سیاسی، اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی و…. را در بر بگیرد. از یک سو، نگاه به همه‌ی مردم جهان است و از سوی دیگر، راه کار شکل بومی دارد و بر آن است که باید در کنشگری بومی، جهانی اندیشید.
از توسعه نیافتگی تا توسعه پایدار
توسعه‌ی پایدار به راه حل‌های همگانی امید ندارد و راه حل نهایی را، در اجرای روش‌های بومی و منطقه‌ای می‌بیند. توسعه‌ی پایدار گوناگونی فرهنگی را (مانند گوناگونی آب و هوایی و تاریخی) مشکل کار خود ندیده و حتا آن را مزیت و توانایی می‌انگارد. بهمین جهت می‌بایست تلاش نمود تا آنجا که شدنی است، برای هر بوم و سرزمین، الگوی ویژه‌ای را ساخت که در پایان، در پیوند ارگانیک با دیگر الگوهای جهان باشد. در این راستا باید از دستاوردهای دانش بومی هر سرزمین (که در درازای زمان به دست آمده‌اند) بهره‌برداری بهینه نموده و آنها را با یافته‌های دانش فرامدرن آمیخت.
بیگمان توسعه‌ی پایدار نباید و نمی‌تواند تنها ایدئولوژی شماری از خبرگان و روشنفکران باشد، بلکه باید به شکل یک باور، برای بدنه‌ی اصلی جامعه‌ی بشری استوار گردد؛ به گونه‌ای که بیشتر انسان‌ها، کنشگری در این راستا را تنها و تنها برای سود نزدیک و کوتاه مدت خود انجام ندهند. از آنجا که هر یک کنش و کنش هر یک فرد دارای اهمیت فراوان است، انتشار این کتاب نیز از جایگاه ویژه‌ای برخوردار خواهد بود.
چندین سال است که نگارندگان نیاز به وجود یک کتاب را احساس کرده که بتواند در آغاز کار آموزش و پژوهش در راستای توسعه‌ی پایدار، فارسی زبانان را، با برخی از انگاره‌های جهانی آشنا نماید. نیاز به وجود چنین کتابی را نگارنده به ویژه هنگام انجام یک مصاحبه احساس نمود که با عنوان: “الگوی آینده‌ی ایران برای رهایی از وضعیت موجود: توسعه‌ی پایدار” در: روزنامه‌ی “ایران” (شماره‌ی ۲۷۰۵) به تاریخ پنجشنبه ۲ بهمن ماه، ۱۳۸۲ خورشیدی، منتشر گردید. از اینرو نگارندگان امیدوار هستند که این کتاب بتواند نیاز موجود را بر آورده کند. به ویژه امید است که این کتاب بتواند برای کسانی که پا در میدان پر‌مسئولیت توسعه‌ی پایدار نهاده‌اند، آغازگری سودمند و درست باشد.
گمانه‌های جهانی توسعه پایدار
شاید هم این کتاب بتواند برای علاقمندان و دانشجویان و پژوهشگران برای گزینش راه آینده در آموزش و پژوهش تخصصی نیز، راهنمایی کم و بیش با ارزش باشد. البته در زمان کنونی برای کار پژوهشی تخصصی و پیشرفته، بدون بهره‌گیری از کتاب‌هایی که در زبان‌های اروپایی نوشته شده‌اند، امکانپذیر نمی‌باشد. از اینرو این کتاب تنها برای بهره‌گیری فارسی زبانانی است، که گام‌های نخستین را در این میدان بر می‌دارند. همچنین نگارندگان امیدوار هستند که این کتاب بتواند برای کسانی که نیاز به یک آشنایی کلی با موضوع توسعه‌ی پایدار دارند و به ویژه برای برخی از دست اندرکاران سیاستگزاری کشور سودمند باشد.
البته این کتاب همچنین می‌تواند برای کسانی که به زبان‌های اروپایی آشنایی دارند، آغازگری سودمند باشد. چه آشنا شدن با گمانه‌های توسعه‌ی پایدار به زبان مادری می‌تواند آسانتر و کوتاهتر انجام گیرد. چنین خوانندهای می‌تواند با بهره‌گیری از کتابنامهی انگلیسی به پیگیری پژوهش‌های پیشرفته‌ی خود بپردازد. کتابنامهی نامبرده، دربرگیرنده‌ی پژوهش‌های اصلی و شناخته شده‌ای است که در متن فارسی به آنها پرداخته شده است.
انگاره‌ای ایرانی از همزه‌ای در رابطه با توسعه پایدار
این کتاب با معرفی دو انگاره‌ی ایرانی و یونانی باستان آغاز می‌گردد. بخش انگاره‌ی ایرانی گوشه‌ای از پژوهش‌های بلند مدت همزه‌ای است که در اینجا برای نخستین بار پیشکش می‌گردد. دیگر بخش‌های کتاب با یاری مهدی فاضل‌بیگی انجام گرفته است. این بخش ثمره‌ی پژوهش کتابخانه‌ای از پژوهش‌هایی است که به زبان فارسی برگردانده شده‌اند. به همین جهت عنوان این کتاب‌ها برای پژوهندگان برای مراجعه و پژوهش‌های بعدی آورده شده است.
باید یادآور شد که راهبرد توسعه‌ی پایدار پیچیده‌ترین و سخت‌ترین راهبرد توسعه در جهان شمرده می‌شود؛ به ویژه از آن‌رو که می‌بایست بیشترین شمار مردم را درگیر نماید. ولی با وجود همه‌ی دشواری‌های این راهبرد، انسان امروزی به سبب مصیبت‌هایی که دچار جهان نموده است، چاره‌ای جز رفتن از این راه را ندارد.
درگیر کردن توده‌ها و روند توسعه‌ی از پایین به بالا، کاری فراتر از کار دانش‌آموزی یا گمانه پردازی‌های رایج است. درگیر کردن توده‌های مردم، بدون ایجاد نسبی عدالت اجتماعی و اقتصادی انجام پذیر نمی‌باشد. از این رو توسعه باید در راستای ایجاد یک اقتصاد انسانی و دوستانه باشد؛ یعنی همان چیزی که امروزه به آلمانی Solidarische Wirtschaft یا اقتصادی بر پایه‌ی همبستگی (و نه تنها سود فردی) خوانده می‌شود. یعنی بدون ایجاد یک اقتصاد انسانی، نمی‌توان امیدوار شد که رفتارهای مردم با یکدیگر، بر پایه‌ی مهرِ پاک به جهان هستی باشد. این همان عشق خردمندانه به خویش می‌تواند باشد که نیاکان ایرانیان به یک فلسفه و جهان‌بینی در راستای پایداری و نگاهداری زیستگاه خود دست یافته بودند که انگار درست برای زمانه‌ی امروز نیز اندیشیده شده بود.
تهیه کتاب از توسعه نیافتگی تا توسعه پایدار جلد اول
تهیه کتاب از توسعه نیافتگی تا توسعه پایدار جلد دوم
تهیه کتاب از توسعه نیافتگی تا توسعه پایدار جلد سوم
This post is available:
